Stary Zamek w Żywcu

Nr w rejestrze zabytków:
350 z 17.05.1947; A-488 z 26.02.1987

Opis

Zespół zamkowy to perełka Żywca. Stary i Nowy Zamek oraz inne obiekty położone na terenie zabytkowego parku przyciągają rokrocznie coraz większą liczbę turystów, stanowiąc jednocześnie doskonałe miejsce wypoczynku dla mieszkańców miasta.

Zespół zamkowy w Żywcu to zespół kilku zabytkowych obiektów położonych na terenie przepięknego założenia parkowego, uznawanego za jedno z najpiękniejszych i największych nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Jego historia jest nierozerwalnie związana z historią samego miasta, chociażby dlatego, że istniejący tutaj Stary Zamek od zawsze stanowił siedzibę władających ziemią żywiecką rodów.

Najstarszy z obiektów zespołu – Stary Zamek – wzniesiony został w XV w. w miejscu średniowiecznej warowni, która została zniszczona w 1477 r. w wyniku akcji militarnej wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka przeciwko Komorowskim herbu Korczak. Początkowo pełnił on rolę warowni obronnej, ale pod koniec XVI w., dzięki ówczesnym właścicielom Żywca – Komorowskim – nabrał cech renesansowej rezydencji z krużgankami i attykami, a także arkadowym renesansowym dziedzińcem. Kolejne przebudowy z zachowaniem stylu eleganckiej rezydencji przeprowadzili Wielopolscy, którzy władali tutejszymi ziemiami w latach 1678–1838. Za ich czasów zamek został rozbudowany w stylu barokowym. Oni także założyli wokół posiadłości 25-hektarowy park zamkowy. Kolejnej, już ostatniej przebudowy, dokonali Habsburgowie, zmieniając całkowicie oblicze całego zespołu zamkowego. Stary Zamek otrzymał styl neogotycki, wzniesiony został wówczas również nowy, neoklasycystyczny pałac zwany Nowym Zamkiem, a zabytkowy park zamkowy zmienił swój styl na angielski.

Obecnie Stary Zamek, po gruntownej odbudowie i restauracji, jest prawdziwą perłą ziemi żywieckiej. Od 2005 r. stanowi siedzibę Muzeum Miejskiego. W zabudowaniach zamkowych mieści się również stadnina koni i kucyków. W przyziemiach natomiast mieści się romantyczna kawiarnia „Rycerska” oraz jeden apartament.

We wspomnianym wyżej Nowym Zamku obecnie swoją siedzibę ma Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych. Od 2000 r. w jednym z jego skrzydeł mieszka córka arcyksięcia Karola Olbrachta, księżna Maria Krystyna Altenburg. Swój dzisiejszy wygląd rezydencja Habsburgów, zaprojektowana z polecenia arcyksięcia Albrechta Habsburga przez Karola Pietschkę, zawdzięcza kilku przebudowom, z których ostatnią przeprowadzono w 1911 r.

Z powstaniem Nowego Zamku wiązała się także zmiana założenia parkowego, które uzyskało wówczas styl angielski. Jego ozdobą, oprócz wcześniej wymienionych obiektów, jest także XVIII-wieczny pawilon ogrodowy w stylu pagody, zwany Domkiem Chińskim, w którym obecnie mieści się kawiarnia i mała galeria.

Zabudowania zespołu zamkowego uzupełniają budynki oficyn. W jednym z nich, który pełnił rolę stajni, urządzono salę wystawowo-ekspozycyjną, w której prezentowana jest stała wystawa Muzeum Miejskiego pt. „Ptaki i Ssaki Żywiecczyzny”.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Miasto Żywiec lokowane było na przełomie XIII/XIV w. w pobliżu dawnej osady targowej w Starym Żywcu. Początkowo stanowiło własność książąt cieszyńskich. Od 1317 r. miasto przeszło we władanie książąt oświęcimskich. Do 1564 r. było częścią księstw śląskich.

Prawdopodobnie za panowania książąt oświęcimskich wybudowano w Żywcu zamek. Świadczą o tym zachowane fragmenty murów z pierwszej połowy XV w. W 1456 r. miejscowość wraz z zamkiem przechodzi w ręce króla Kazimierza IV Jagiellończyka. W 1471 r. król Kazimierz nadał miasto Piotrowi Komorowskiemu. Nowy właściciel po 1477 r. rozbudował zamek. Jego następcy powiększyli obiekt w stylu późnorenesansowym. W latach 1569-1571 wznieśli trzy skrzydła z krużgankowym dziedzińcem. W 1564 r. - w czasie panowania Zygmunta II Augusta - księstwo oświęcimskie, wraz z Żywcem, zostało włączone w skład Królestwa Polskiego.

Komorowscy władali zamkiem do 1624 r. kiedy to jego nowymi właścicielami stali się Wazowie. Od 1673 r. obiektem władają Wielopolscy. Przeprowadzili oni w latach 1708-1723 rozbudowę zamku poprzez wybudowanie południowego skrzydła. W 1709 r. powstały w pobliżu zabudowania gospodarcze.

Od 1838 r. zamek przechodzi na własność Habsburgów. W drugiej połowie XIX w. zamek został przebudowany dla ich potrzeb, m.in. wystrój zmieniła elewacja zewnętrzna, której nadano cechy stylu neogotyckiego.

Zamek otacza założony wiatach 1712-1715 park geometryczny. W XIX w. został on powiększony i przekształcony na park krajobrazowy. W parku znajduje się pochodzący z połowy XVIII w. Domek Chiński.

Obecnie w zamku oraz kamienicy z przełomu XVIII i XIX w. mieści się muzeum. Powstało ono w 1927 r. z inicjatywy nauczycieli Państwowego Seminarium Nauczycielskiego. W muzeum możemy podziwiać następujące zbiory i ekspozycje stałe:

  • w Dziale Historyczno-Artystycznym obejrzeć możemy dzieje ziemi żywieckiej, dokumenty i pamiątki cechowe, stroje mieszczańskie, kolekcję sztuki sakralnej od XIV w., XIX- i XX-wieczne malarstwo cechowe oraz meble w stylu biedermeier;
  • w Dziale Archeologicznym zwiedzić możemy zabytki archeologiczne z terenu ziemi żywieckiej;
  • z kolei w Dziale Etnograficznym podziwiać możemy kulturę materialną górali żywieckich, m.in. stroje, meble i sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia rolnicze i pasterskie oraz sztukę ludową: rzeźbę, malarstwo, bibułkarstwo, plastykę obrzędową, zabawki i instrumenty ludowe;
  • natomiast w Dziale Przyrodniczym oglądać można kolekcję ptaków i ssaków ziemi żywieckiej. Część sal zamkowych udostępniono na ekspozycje Muzeum Komunalnego w Żywcu, ponadto w zamku mieści się stała ekspozycja sztuki sakralnej, Urząd Stanu Cywilnego i kawiarnia.

Historia rodu

Komorowscy herbu Korczak wzięli nazwisko od wsi Komorowa w Małopolsce, w dokumentach występują od początków XIV wieku.

W drugiej połowie XV wieku Piotr Komorowski, syn Mikołaja, posiadał liczne majątki na Spiszu i Orawie m. in. Liptów, Orawę, Rożemberk i inne. Tytułował się hrabią na Liptowie i Orawie, które to dobra skonfiskował mu król węgierski Maciej Korwin. Aby wynagrodzić mu straty król polski Kazimierz Jagiellończyk nadal mu dobra królewskie m. in. Żywiec, Barwałd i Szaflary. Posiadał syna Aleksandra, który umarł bezpotomnie, a majątki przejął brat Piotr (stryj Aleksandra) - Mikołaj jun., który wybudował w Żywcu kościół i skolonizował okolice. Wnuk Mikołaja jun. - Jan, kasztelan i później starosta oświęcimski, ufundował w Żywcu szpital i uposażył parafię żywiecką.

Ostatnim właścicielem Żywca z tego rodu był Mikołaj Komorowski, starosta oświęcimski i nowotarski, poseł na sejm w 1613 r. i 1627r. - narobił masę długów i w 1624 roku sprzedał Żywiec królowej Konstancji, żonie króla Zygmunta III Wazy. Transakcja ta wywołała protesty w sejmie, gdyż zgodnie z prawem, rodzinie królewskiej nie wolno było nabywać żadnych majątków. Sejm w 1631 roku unieważnił to kupno i w 1675 roku państwo żywieckie kupił Jan Wielopolski.

Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.

Ciekawostki

Na terenie zamku muzeum organizuje imprezy kulturalne, koncerty muzyki poważnej, dawnej i współczesnej, warsztaty, spotkania muzealne oraz wiele innych.

Literatura

  1. Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
Aktualna funkcja: Muzeum Miejskie w Żywcu - Stary Zamek
Data powstania obiektu: XV w.

Dane teleadresowe

Zamkowa 2
43-300 Żywiec
Tel.: (33) 861 21 24
Tel. kom.: 603 749 32
place
49.6880526, 19.199971 Skopiowano do schowka
N49º41'16.989", E19º11'59.896" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Wstęp płatny
Kawiarnia/bistro
Noclegi
Parking
Restauracja
Toaleta
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.