Nowy Zamek w Żywcu
A-486 z 25.02.1987
Opis
Autorem projektu pałacu był architekt Karol Pietschka. Rezydencja powstała właściwie w wyniku przebudowy barokowych oficyn otaczających Stary Zamek. W ramach tych prac wzniesiono dwukondygnacyjny budynek z ryzalitem oraz portykiem od strony parku. Z początkowych faz budowy, w wyniku których powstał tzw. pałac arcyksięcia Albrechta, do czasów obecnych zachował się tzw. biały salon, znajdujący się w ryzalicie na drugiej kondygnacji - ponad głównym wejściem. Otrzymał on wystrój neorokokowy oraz nawiązywał wyraźnie do wnętrz sławnych wiedeńskich pałaców: Schönbrunnu i Hofburga. Budowa rezydencji była kontynuowana przez następców. W 1895 r. Państwo Żywieckie odziedziczył Karol Stefan Habsburg. On to zamieszkał w Żywcu wraz z rodziną na stałe oraz zapoczątkował żywiecką linię Habsburgów. Za czasów Karola Stefana połączono część oficyn w jedną całość, tworząc w ten sposób nowe, dwukondygnacyjne skrzydło, zwane pawilonem rozrywkowym. Na jego piętrze urządzono salę balową zwaną salą lustrzaną. Karolowi Stefanowi zawdzięczamy dzisiejszy kształt pałacu. Wystrój jego wnętrz powierzono krakowskim artystom: Tadeuszowi Stryjeńskiemu oraz Franciszkowi Mączyńskiemu. Arcyksiążę Karol Stefan, miłośnik sztuki, zgromadził na zamku kolekcję obrazów, a także sreber, które, niestety, zrabowane zostały w czasie II wojny przez Niemców. Po wojnie w rezydencji umieszczono Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych, który działa do dziś. Żywieccy Habsburgowie zapisali się w dziejach Polski bardzo chlubnie. Sam Karol Stefan w latach międzywojennych uznawany był za odpowiedniego kandydata do korony przez środowisko monarchistyczne. Dwaj jego synowie, Karol Olbracht oraz Leon Karol, okazali się być wielkim, polskimi patriotami. Karol Olbracht, polski oficer w okresie międzywojennym, w latach II wojny był prześladowany i więziony przez Niemców. Jego małżonka, Alicja Ankarcrona, współpracowała z Armią Krajową. Z kolei Leon Karol walczył najpierw w wojnie polsko-ukraińskiej 1919 roku, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, w czasie której został ranny i zachorował na gruźlicę.
Źródło: slaskie.travel
Historia
Miasto Żywiec lokowane było na przełomie XIII/XIV w. w pobliżu dawnej osady targowej w Starym Żywcu. Początkowo stanowiło własność książąt cieszyńskich. Od 1317 r. miasto przeszło we władanie książąt oświęcimskich. Do 1564 r. było częścią księstw śląskich.
Prawdopodobnie za panowania książąt oświęcimskich wybudowano w Żywcu zamek. Świadczą o tym zachowane fragmenty murów z pierwszej połowy XV w. W 1456 r. miejscowość wraz z zamkiem przechodzi w ręce króla Kazimierza IV Jagiellończyka. W 1471 r. król Kazimierz nadał miasto Piotrowi Komorowskiemu. Nowy właściciel po 1477 r. rozbudował zamek. Jego następcy powiększyli obiekt w stylu późnorenesansowym. W latach 1569-1571 wznieśli trzy skrzydła z krużgankowym dziedzińcem. W 1564 r. - w czasie panowania Zygmunta II Augusta - księstwo oświęcimskie, wraz z Żywcem, zostało włączone w skład Królestwa Polskiego.
Komorowscy władali zamkiem do 1624 r. kiedy to jego nowymi właścicielami stali się Wazowie. Od 1673 r. obiektem władają Wielopolscy. Przeprowadzili oni w latach 1708-1723 rozbudowę zamku poprzez wybudowanie południowego skrzydła. W 1709 r. powstały w pobliżu zabudowania gospodarcze.
Od 1838 r. zamek przechodzi na własność Habsburgów. W drugiej połowie XIX w. zamek został przebudowany dla ich potrzeb, m.in. wystrój zmieniła elewacja zewnętrzna, której nadano cechy stylu neogotyckiego.
Zamek otacza założony wiatach 1712-1715 park geometryczny. W XIX w. został on powiększony i przekształcony na park krajobrazowy. W parku znajduje się pochodzący z połowy XVIII w. Domek Chiński.
Obecnie w zamku oraz kamienicy z przełomu XVIII i XIX w. mieści się muzeum. Powstało ono w 1927 r. z inicjatywy nauczycieli Państwowego Seminarium Nauczycielskiego. W muzeum możemy podziwiać następujące zbiory i ekspozycje stałe:
- w Dziale Historyczno-Artystycznym obejrzeć możemy dzieje ziemi żywieckiej, dokumenty i pamiątki cechowe, stroje mieszczańskie, kolekcję sztuki sakralnej od XIV w., XIX- i XX-wieczne malarstwo cechowe oraz meble w stylu biedermeier;
- w Dziale Archeologicznym zwiedzić możemy zabytki archeologiczne z terenu ziemi żywieckiej;
- z kolei w Dziale Etnograficznym podziwiać możemy kulturę materialną górali żywieckich, m.in. stroje, meble i sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia rolnicze i pasterskie oraz sztukę ludową: rzeźbę, malarstwo, bibułkarstwo, plastykę obrzędową, zabawki i instrumenty ludowe;
- natomiast w Dziale Przyrodniczym oglądać można kolekcję ptaków i ssaków ziemi żywieckiej. Część sal zamkowych udostępniono na ekspozycje Muzeum Komunalnego w Żywcu, ponadto w zamku mieści się stała ekspozycja sztuki sakralnej, Urząd Stanu Cywilnego i kawiarnia.
Historia rodu
Komorowscy herbu Korczak wzięli nazwisko od wsi Komorowa w Małopolsce, w dokumentach występują od początków XIV wieku.
W drugiej połowie XV wieku Piotr Komorowski, syn Mikołaja, posiadał liczne majątki na Spiszu i Orawie m. in. Liptów, Orawę, Rożemberk i inne. Tytułował się hrabią na Liptowie i Orawie, które to dobra skonfiskował mu król węgierski Maciej Korwin. Aby wynagrodzić mu straty król polski Kazimierz Jagiellończyk nadal mu dobra królewskie m. in. Żywiec, Barwałd i Szaflary. Posiadał syna Aleksandra, który umarł bezpotomnie, a majątki przejął brat Piotr (stryj Aleksandra) - Mikołaj jun., który wybudował w Żywcu kościół i skolonizował okolice. Wnuk Mikołaja jun. - Jan, kasztelan i później starosta oświęcimski, ufundował w Żywcu szpital i uposażył parafię żywiecką.
Ostatnim właścicielem Żywca z tego rodu był Mikołaj Komorowski, starosta oświęcimski i nowotarski, poseł na sejm w 1613 r. i 1627r. - narobił masę długów i w 1624 roku sprzedał Żywiec królowej Konstancji, żonie króla Zygmunta III Wazy. Transakcja ta wywołała protesty w sejmie, gdyż zgodnie z prawem, rodzinie królewskiej nie wolno było nabywać żadnych majątków. Sejm w 1631 roku unieważnił to kupno i w 1675 roku państwo żywieckie kupił Jan Wielopolski.
Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
Literatura
- Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
