Drewniany kościół pw. św. Idziego w Zrębicach
R/506/57 z 02.05.1957; 264/60 z 07.03.1960; 30/78 z 20.02.1978; 1153/70 z 21.12.1970; 31/78 z 20.02.
Opis
Kościół w Zrębicach to jeden z bardziej malowniczych, drewnianych zabytków Jury, znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. Zrębicka parafia posiada dawne tradycje, a już w 1334 r. wymieniana jest w spisach świętopietrza jako Sdrzambicze (miejsce gdzie wyrąbano las i krzewy). Podanie głosi, że miejscowość założona została za panowania Kazimierza Wielkiego, w pierwszej połowie XIV w., wraz z grodem w Olsztynie. Opis parafii w Zrębicach podaje w XV w. Jan Długosz. Źródła XVI-wieczne wymieniają natomiast tutejszą parafię jako należącą do dekanatu lelowskiego, zaś wieś jako administrowaną przez zamek w Olsztynie.
Miejscowość Zrębice leży kilkanaście km na południowy wschód od Częstochowy. Pierwotny kościół, wymieniany w starych źródłach, który stał na miejscu dzisiejszej budowli, w drugiej połowie XVIII chylił się ku ruinie. Wiemy to na podstawie dokumentów wizytacyjnych. Jak czytamy w nich, w 1782 roku wizytujący parafię ks. Jacek Kochanowski nakazał kościół wyremontować, bądź też wybudować nową świątynię. Wybrano drugie rozwiązanie. Nowy drewniany kościół wzniósł w 1789 r. tutejszy proboszcz, ks. Wojciech Buliński. Możliwe, iż obecna bryła świątyni kryje w sobie fragmenty pierwotnego obiektu. Budowla posiada konstrukcję zrębową, oszalowaną deskami. Dach pokryty jest gontem. Przy kościele znajduje się wieża dzwonna o konstrukcji słupowej, z przełomu XVII i XVIII w., z dzwonami pochodzącymi z 1632 r. Przy kościele rośnie grupa ok. 300-letnich lip, stanowiących pomniki przyrody. Wewnątrz kościoła znajduje się cenne wyposażenie. Należy do niego m.in. obraz św. Idziego, który namalowany został w 1652 r. Wówczas umieszczono go w kaplicy św. Idziego, która stała na polach w okolicy wsi. Ponieważ kaplica uległa zniszczeniu, obraz przeniesiono do kościoła w 1789 r. Do wystroju wnętrza należą ponadto figury św. Antoniego, św. Pawła i św. Stanisława biskupa, kamienna chrzcielnica, barokowe ołtarze boczne i miedziana kropielnica z r. 1717. W ołtarzu bocznym znajdował się niegdyś obraz Matki Bożej zwany Betlejemką. Pochodził on z XV wieku i był autorstwa nieznanego artysty. Obraz skradziony został w 1998 r. wraz z figurą Pana Jezusa Zmartwychwstałego, pochodzącą z XVII w.
Źródło: slaskie.travel
Historia
Według podania wieś Zrębice powstała w czasie założenia grodu w Olsztynie, a więc za panowania króla Kazimierza Wielkiego, w I poł. XIV w. Parafia istniała już w 1334 r. W spisach świętopietrza wymieniana była jako Sdrzambicze (miejsce wytrzebione z krzaków i lasów). W XV w. opisał ją w swoim Liber Beneficiorum Jan Długosz. Wspominana jest także w dokumentach z 1529 r. jako należąca do dekanatu lelowskiego oraz w 1598 r. Do parafii należały wówczas Zrębice, Krasawa i Kuźnica Łosiny.
Kościół parafialny pierwotnie nosił wezwanie Wszystkich Świętych. Z osobą patrona świątyni związana jest legenda, według której, gdy w XVI lub XVII w. w okolicy panowała zaraza, na jednej ze skał ukazał się św. Idzi w stroju pustelnika i wskazał pobliskie źródło, które nigdy nie wysycha, mówiąc, iż kto będzie pił z niego wodę i czynił pokutę, zostanie wyleczony. Z wdzięczności, na miejscu ukazania się świętego jeszcze w XVII w. wybudowano kapliczkę ku jego czci, którą na początku XVIII w. powiększono, w 1782 r. rozebrano, a obraz św. Idziego przeniesiono do obecnego kościoła wzniesionego w tym samym miejscu w 1789 r.
Legenda legną, faktem natomiast jest istniejący jeszcze w XVIII w. pierwotny kościół (możliwe że już drugi w z kolei), był w bardzo złym stanie. W 1782 r. wizytator, ks. Jacek Kochanowski, nakazał gruntowny remont świątyni lub wybudowanie nowej. Wybrano tę drugą opcję, i w 1789 r. staraniem i kosztem proboszcza, ks. Wojciecha Bulińskiego, wzniesiono nową świątynię. Przypuszczalnie znajdują się w niej pewne fragmenty pierwszego kościoła. Obiekt przeszedł gruntowny remont w 1889 r. oraz po wojnie – w latach 1954–1956 oraz 60. XX w.
Źródło: peuk.fiiz.pl
