Opis
Właściciel majątku Wincenty Krasiński ojciec Zygmunta pod wpływem przyjaciela rodziny, wybitnego przyrodnika Antoniego Wagi, około 1854 roku nadał obszernym lasom w Dolinie Wiercicy charakter parkowy. W 1907 roku wnuk poety po córce Maryli, Karol Raczyński ówczesny właściciel, zakazał tu wyrębów i ograniczył eksploatację lasu. W 1923 roku ograniczył je jeszcze bardziej, powołał strażnika, a wstęp do lasu był możliwy jedynie za jego pozwoleniem. W 1934 roku utworzono na powierzchni 201 ha, rezerwat dla ochrony źródeł Wiercicy w celu zabezpieczenia dopływu wody do stawów z hodowlą pstrąga. W 1957 roku powołano natomiast rezerwat Parkowe na obszarze 153,2 ha, obejmujący źródłowy odcinek doliny Wiercicy po północno-wschodni skraj lasu. Obecnie rezerwat zajmuje powierzchnię 159,9 ha i ma na celu ochronę najbardziej malowniczej części doliny Wiercicy z jej źródłami, różnorodnymi formami skalnymi i jaskiniami. Dolinę porastają tu dobrze zachowane zespoły leśne o charakterze naturalnym w wieku około 170 lat. Zespoły te są rozmieszczone strefowo i mozaikowo w zależności od różnorodności ukształtowania terenu, występującego podłoża i specyficznego mikroklimatu.
Lasy należą do 8 zbiorowisk. Można zauważyć tu charakterystyczne dla gór występowanie pięter roślinnych. Najwyżej rosną buczyny zbliżone do naturalnych stanowiące największe zbiorowisko. Są to głównie żyzne buczyny sudeckie na zacienionych, północnych stokach. Zbocza południowe porasta ciepłolubna buczyna storczykowa zaś na stromych zachodnich zboczach kwaśna buczyna niżowa.
Poniżej, w wąwozach i dolinach występują żyzne lasy grądowe (subkontynentalny grąd odmiany małopolskiej z przewagą dębów, grabów i lip), w obniżeniach terenu mieszane bory sosnowo-dębowe (niewielkie płaty), a najniżej łęgi.
W runie lasów występuje żywiec dziewięciolistny, czosnek niedźwiedzi i kopytnik pospolity, a w runie kwaśnej buczyny m.in.: wiechlina gajowa, kosmatka owłosiona i borówka czarna. Olbrzymią atrakcję florystyczną stanowi buczyna pomorska (rosnąca w uroczysku Dąbrowa, która jest najdalej na południowy-wschód wysuniętym stanowiskiem) występująca wspólnie z perłówką jednokwiatową, wetlicą samczą i narecznicą samczą. Inną osobliwością jest gatunek mchu Brachythecium reflexum. Jest to jedyne miejsce na terenie Jury, gdzie ta roślina występuje. Typowo górskie gatunki reprezentują: zachyłka Roberta, kokoryczka okółkowa, ciemiężyca zielona, mącznica lekarska, widłak wroniec, narecznica górska, przetacznik górski, czosnek niedźwiedzi, pluskwica europejska, żłobik koralowy i wiele gatunków buławików (buławik czerwony i mieczolistny). Występuje tu również warzucha polska przeniesiona zapewne w sposób sztuczny ze skraju Pustyni Błędowskiej. Rośnie tu również wiele drzew pomnikowych oraz rzadkie storczyki. Z rzadkich roślin tu występujących należy również wymienić: śnieżyczka przebiśnieg, gnieźnik leśny, starzec Fuchsa, kruszczyk szerokolistny. Rzadkie gatunki grzybów reprezentują: smardz stożkowy, smardz jadalny, flagowiec olbrzymi, soplówka gałęzista, mądziak malinowy, sromotnik bezwstydny.
Z fauny licznie reprezentowane są bezkręgowce (około 550 gatunków) w tym: ginący jelonek rogacz, źródlarka karpacka i skoczkonóg Tetradontophora bielanensis. Żyją tu również: dziki, lisy, sarny, borsuki, kuny leśne, pazie królowej i rusałki. Rzadkie gatunki zwierząt: podkowiec mały, nocek Bechsteina, wydra, siniak dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, muchołówka białoszyja, minóg strumieniowy czy też mieniak strużnik.
Obszar został objęty częściową ochroną już za czasów Zygmunta Krasińskiego, a później jego wnuk Hrabia Karol Raczyński zakazał wyrębu drzew i nakazał utrzymywać go w formie parku, stąd obecna nazwa Rezerwat Parkowe.
W okolicznych lasach w latach 1942–1945 walczył oddział AK pod dowództwem „Ponurego” kpt. Jerzego Kurpińskiego, wchodzący w skład II Bat. 27 pp AK i który brał udział w akcji „Burza”. O tym fakcie przypomina pomnik wykonany z bryły ostańca z wmurowaną płytą pamiątkową, stojący przy parkingu nieopodal Diabelskich Mostów i Źródeł Zygmunta.
Źródło: peuk.fiiz.pl
