Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku

Nr w rejestrze zabytków:
R/504 z 02.05.1957; 263/60 z 07/03/1960; 27/76/A z 16.02.1978

Opis

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która należy do archidiecezji częstochowskiej.  

Pozostałością pierwotnego, gotyckiego kościoła jest prezbiterium i dawna zakrystia przylegająca od północy, wraz z portalem i drzwiami z XVI w. Z tego okresu zachowały się też monstrancja w kształcie wieżyczki i dzwon. Wewnątrz kościoła na uwagę zasługuje XVII-wieczny ołtarz manierystyczny, ufundowany w 1619 r. przez Stanisława Koniecpolskiego, hetmana wielkiego koronnego. Ukończony w 1645 r. ołtarz jest ujęty w dwie pary kolumn ozdobionych ornamentem okuciowym i roślinnym. Obraz główny przedstawia chrzest Chrystusa. Ołtarze boczne zestawione są z elementów barokowych i rokokowych i ozdobione herbami – Pobóg Koniecpolskich i Szreniawa Lubomirskich. Ponadto w kościele znajdują się organy pochodzące z I poł. XVII w. przebudowane pod koniec XIX w.

Historia Złotego Potoku i kościoła jest ściśle związana z osobą wielkiego poety Zygmunta Krasińskiego, którego 4-letnia córeczka – Elżbietka – zmarła tutaj jesienią 1857 r. Dziecko zostało pochowane w podziemiach przy kościele. W 1858 r. do kościoła nad kryptą Elżbietki dobudowano neogotycką kaplicę Krasińskich (Raczyńskich), o sklepieniu kolebkowym z lunetami. Zarówno arkada wejściowa do kaplicy, jak i obramienia okienne w neogotyckich archiwoltach są zakończone łukiem zaostrzonym i ozdobione główkami aniołków. Wejście do krypty grobowej jest przykryte żelazną płytą z napisem, który głosi m.in.: „To dziecię przedziwnej było urody – I nigdy w życiu nie skłamało – Takie mu świadectwo wraz ze łzami, na grobie składają rodzice”. Matka, Eliza z Branickich, namalowała obraz przedstawiający Matkę Boską o rysach zmarłej córeczki. Obraz ten wisi do dnia dzisiejszego w kaplicy. Zygmunt Krasiński zamówił wykonanie modelu na drzwi do grobu u rzeźbiarza Adama Zoltta. Napis miał zawierać aż 495 liter, a drzwi ozdobiono ornamentami i główką aniołka. Prace sztukatorskie wykonał na zamówienie Krasińskiego Ferante Marconi z Warszawy.

W kaplicy Krasińskich, poza Elżbietą, pochowany jest również wnuk Zygmunta Krasińskiego – Karol Roger hrabia Raczyński, a także Edwarda Marii Raczyńskiego i Konstantego Raczyńskiego.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Legenda głosi, że fundatorem pierwszego drewnianego kościoła w Potoku mógł być w I poł. XII w. palatyn Bolesława Krzywoustego – Piotr Dunin Włostowic herbu Łabądź. Kościół murowany pw. św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku wzniesiony został staraniem Bartosza Odrowąża ze Sprowy w 1298 r. Pisemną erekcję otrzymał w 1310 lub 1314 r. od biskupa krakowskiego Jana Muskaty. W 1326 r. pleban Szymon z Potoka płacił 5 skrojcy świętopietrza, parafia znajdowała się w dekanacie irządzkim, zaś w 1335 r. w lelowskim. Obecny kościół wzmiankowany był w 1470 r. W tym czasie Potok należał do braci: Jana, Piotra, Sterana i Feliksa Szreniawitów. W XV w. parafia złotopotocka szczyciła się rozległym okręgiem parafialnym i znaczną liczbą osad przynależących do parafii. Dane te podobnie jak patrocinum oraz usytuowanie świątyni i nazwa miejscowości przemawiają za wczesną metryką tutejszego kościoła. Pod koniec XVI w. Jan Silnicki zmienił świątynię w zbór protestancki administrowany przez Wincentego Zaprzańca. Kościół został odzyskany przez katolików w 1601 r.

Na przełomie XVI/XVII w. przy kościele istniała szkoła parafialna. W ciągu wieków świątynia przebudowywana była wielokrotnie. W II ćwierci XVII w. dobudowano kaplicę Matki Bożej. W latach 1764–1767 podwyższono nawę. W poł. XIX w. dobudowano zaś kaplicę Krasińskich. W 1880 r. rozebrano osobno stającą dzwonnicę. W 1884 r. dzięki Marii Krasińskiej rozpoczęto gruntowny remont kościoła, który powiększono wg planów budowniczego Wincentego Rakiewicza.   

Kolejnych remontów kościół doczekał się w latach 50. i 90. ubiegłego wieku.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: XV w.

Dane teleadresowe

Wenikajtysa 25
42-253 Złoty Potok
place
50.707007, 19.438205 Skopiowano do schowka
N50º42'25.225", E19º26'17.538" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.