Kościół pw. św. Mikołaja w Zawierciu-Kromołowie

Nr w rejestrze zabytków:
775/67 z 17.06.1967

Opis

Kościół renesansowy z XVI w. zbudowany w miejscu drewnianego kościoła z gotyku stojącego tu na zrębach romańskiej drewniano-murowanej budowli. Wielokrotnie przebudowywany, dzisiaj jest świątynią jednonawową z prezbiterium zakończonym trójboczną absydą.

Kościół pw. św. Mikołaja jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu Najświętszej Maryi Panny w Zawierciu należącego do archidiecezji częstochowskiej, a która została erygowana ok. 1250 r.

W obecnym założeniu jest to kościół renesansowy z XVI w. Zbudowany został w miejscu starszego, drewnianego kościoła gotyckiego stojącego tu na zrębach romańskiej drewniano-murowanej budowli. Jednonawowa świątynia jest murowana. Jej prezbiterium, które stanowi najstarszą, romańską część świątyni, zakończono trójboczną absydą. Wejście do kościoła prowadzi przez owalne nadproże w wieży dzwonniczej zwieńczonej hełmem.

Wnętrze kościoła jest wyjątkowo piękne. Na uwagę zasługują malowidła pokrywające sufit w nawie, które tworzą złudzenie kasetonowego stropu. Obrazuję one Narodzenie Dzieciątka, Zmartwychwstanie i czterech ewangelistów. W prezbiterium na sklepieniu malowidło przedstawia Chrystusa w otoczeniu aniołów. Ponadto wystrój wnętrza tworzą:

  • neorenesansowy ołtarz główny, który ozdobiony jest żłobkowanymi kolumnami, w którym znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej namalowany na desce lipowej przez Franciszka Jędrzejczyka;
  • barokowy, XVII-wieczny ołtarz boczny z obrazem św. Antoniego;
  • ołtarz z 1896 r. z obrazem św. Karola i klęczącego św. Izydora;
  • zakrystia, do której prowadzą żelazne, renesansowe drzwi z XV w. lub XVI w. pochodzące prawdopodobnie z zamku w Podzamczu lub, wg legendy, z Okiennika Dużego w Skarżycach;
  • skarbczyk z lożą i żelazną balustradą, w którym znajdują się stare ornaty, pięć zniszczonych barokowych feretronów, figurki do szopki betlejemskiej i figura Chrystusa powstającego z grobu;
  • trzy kaplice: Serca Jezusowego z wirażem wyobrażającym Chrystusa Pana wśród bratków z 1912 r. i wczesnobarokową chrzcielnicą, Bonerów (zwana również Ariańską), która została dobudowana do kościoła w XVI w. z inicjatywy Jadwigi Kościelskiej, drugiej żony Seweryna Bonera oraz św. Anny. 

Przy kościele znajduje się cmentarz.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Kościół pw. św. Mikołaja jest niewątpliwie najstarszą budowlą sakralną na terenie Zawiercia, aczkolwiek dokładna data jego budowy nie jest znana. Pierwsze wzmianki o istnieniu tutaj świątyni pochodzą już z XIII w. Jednak dopiero wykaz świętopietrza z lat 1325−1327 stanowi wiarygodne potwierdzenie istnienia kościoła na terenie Kromołowa.

Pierwotna budowla powstała na przełomie XII i XIII w. Po zniszczeniach spowodowanych najazdem Tatarów w 1241 r. kościół odbudowano jako murowany (prawdopodobnie dzisiejsza zakrystia i prezbiterium). Po ponownym zniszczeniu przez wojska Jana Muskaty na początku XIV w. świątynia została po raz kolejny odbudowana i rozbudowana o drewnianą nawę. Część kamienna tej budowli została wykorzystana przy budowie założenia renesansowego w XVI w.

W trakcie reformacji w 1552 r. za sprawą właścicieli Kromołowa − rodu Bonerów, kościół przekształcono na zbór protestancki. W 1592 r. Mikołaj Firlej, kolejny właściciel Kromołowa, zwrócił kościół katolikom. Ufundował również kolejną przebudowę kościoła, podczas której dobudowano wieżę oraz znajdujący się w jego wnętrzu ołtarz św. Mikołaja.

W 1790 r. w Kromołowie wybuchł wielki pożar. Spłonęła wówczas spora część miasta. Ogień strawił również zabudowania przykościelne i kościelną wieżę. Świątynię jednak udało się ocalić przed całkowitym zniszczeniem.

W kolejnych wiekach kościół był wielokrotnie przebudowywany. Jego ostatnie restauracje prowadzono w latach 1910 r., 1955 r. oraz 1975−1977. W czasie tych ostatnich natrafiono na zamurowane we wschodniej ścianie prezbiterium dwa romańskie okienka.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: XVI w.

Dane teleadresowe

Jurajska 8
42-431 Zawiercie
place
50.4937905675711, 19.4970191493987 Skopiowano do schowka
N50º29'37.646", E19º29'49.269" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.