Zespół zabudowań kopalni "Ludwik" w Zabrzu
A/204/06 z 29.12.2006
Opis
Zabytkowe zabudowania kopalni „Ludwik” dzisiaj otrzymują drugie życie, stanowiąc przykład ogromnych możliwości adaptacyjnych, jakie dają obiekty postindustrialne. Podobnie jak szyb „Maciej” ich rewitalizacja i nadanie im nowoczesnych funkcji kulturalno-rozrywkowych dzieje się dzięki zaangażowaniu firmy „Demex” oraz stowarzyszeniu „Kopalnia Sztuki”. Wyremontowana markownia służy obecnie jako sala koncertowa i wystawiennicza, monumentalny ceglany Dom Kawalera to dzisiaj doskonała przestrzeń ekspozycyjna.
„Ludwik” staje się kolejny raz ozdobą Zabrza, tak jak był nią w XIX w., kiedy swoją działalność w ramach koncernu „Borsigwerk” rozpoczęła sama kopalnia. Dokonana wówczas rozbudowa przestrzeni okołokopalnianej zmieniła całkowicie jej przestrzenną sylwetkę, w której zostały wyeksponowane budynki o ujednoliconej, historyzującej i starannie zaprojektowanej formie architektonicznej. Po rozbudowie nowy fragment kompleksu pochodzący z lat 1910–1918 utworzył najbardziej charakterystyczną część zespołu kopalni „Ludwik”, która to utrwaliła się już na stałe w krajobrazie miasta. Wyeksponowany fragment zawiera obiekty przemysłowe wyróżniające się pod względem architektonicznym. Obejmuje budynki cechowni, biurowca, łaźni i szatni, maszynowni szybu „Konrad” oraz halę warsztatu ślusarskiego z kuźnią. Wyszczególnione budynki zostały rozplanowane w strefie frontowej oraz po obu stronach głównej drogi wewnętrznej. Zabudowa uzyskała dobrą ekspozycję widokową prezentując ciekawe i indywidualne rozwiązania architektoniczne. Jej historyczne zabudowania mają teraz dwa różne oblicza, niektóre bowiem czekają jeszcze na rewitalizację. Istnieje jednak duża szansa, iż już w niedługim czasie będą cieszyć oko mieszkańców Zabrza i turystów tak, jak zbudowane m.in. dla pracowników kopalni „Ludwik” osiedle patronackie „Borsigwerk”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Początki zakładu górniczego, który przyjął nazwę „Ludwik” sięgają lat 50. XIX w., bowiem w 1852 r. nadane zostało pole górnicze kopalni „Ludwigsglueck” („Szczęście Ludwika”), które stało się własnością m.in. Gustawa Ruffera i parafii w Biskupicach, a później berlińskiego przemysłowca Alberta Borsiga, dzierżawcy pobliskiej kopalni „Hedigswuensch” („Życzenie Jadwigi”).
Do regularnej eksploatacji udostępnionych pokładów węglowych przystąpiono w 1873 r. Od lat 70. XIX w. rozpoczęto więc rozbudowę kopalni obejmującą kompleks powierzchni zakładu. Po pożarze kopalni w 1899 r., jej zalane wówczas wyrobiska udało się odwodnić dopiero w 1901 r. Wówczas to przystąpiono do kompleksowego projektu zabudowy powierzchni. W 1910 r. w obrębie zakładu dobudowano budynek dla cechowni, szatni, łaźni i biur, a w okresie 1912–1913 zbudowano rozdzielnię elektryczną, ślusarnię z kuźnią, ciesielnię, portiernię, markownię oraz zbudowano hotel robotniczy.
W 1920 r. kopalnia „Ludwik” stała się własnością spółki „Borsigwerke” AG, dzięki czemu mała do tej pory kopalnia stała się nowoczesnym zakładem górniczym. Dokonana rozbudowa zmieniła przestrzenną sylwetkę kopalni, w której zostały wyeksponowane budynki o ujednoliconej, historyzującej i starannie zaprojektowanej formie architektonicznej.
W 1945 r. kopalnia została przejęta przez władze polskie. W latach 1987–1991, po zasypaniu głównych szybów, kopalnia została wyłączona z eksploatacji. W 1992 r. większa część zespołu pola „Ludwik” KWK „Pstrowski” została wydzierżawiona Przedsiębiorstwu Górniczemu „Demex”.
W 2006 r., decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zespół zabudowy kopalni „Ludwik” został wpisany do rejestru zabytków „A” województwa śląskiego.
W 2008 r., kompleks budynków tzw. markowni, w skład którego wchodzą budynek cechowni, budynek łaźni i budynek biurowy administracji górniczej, został wydzierżawiony stowarzyszeniu „Kopalnia Sztuki” na prowadzenie działalności kulturalnej.
Źródło: peuk.fiiz.pl