Opis
Wieża wodna/wieża ciśnień stanowi jeden z symboli Zabrza. Jest unikatem nie tylko na skalę województwa śląskiego, ale i całego kraju. Nigdzie indziej bowiem nie ma takiego zabytku architektonicznego. Wysoka na 46 m posiada unikatową konstrukcję, którą stanowi osiem filarów na ośmioboku foremnym oraz filtr centralny. Ośmioboczny zbiornik stoi 28 m nad ziemią na ośmiu olbrzymich ceglanych filarach, pomiędzy nimi wstawione są kamieniczki. Zbiornik wieży przykryty jest natomiast dachem mansardowym, który zwieńczono latarnią. W dolnej partii budowli znajdują się trzy kondygnacje użytkowe mieszczące pierwotnie biura oraz mieszkania.
Obecnie wieża ciśnień jest wyłączona z eksploatacji i oczekuje na adaptację. Niestety, zamiast stanowić wizytówkę Zabrza, obiekt popada w coraz większą ruinę. Plany jego zaadaptowania na cele kulturalne, mieszkaniowe czy rekreacyjne na razie nadal są w stanie koncepcyjnym. W 2000 r. zabytkową wieżę zakupił od władz miasta obywatel Szwajcarii, który miał ją wyremontować i przeznaczyć na cele kulturalne, do 2004 r. Niestety, ze swoich zobowiązań nowy właściciel się nie wywiązał, co więcej celowo dokonał zniszczeń wewnątrz wieży demontując m.in. wszystkie stalowe elementy i dewastując dach. Miasto więc zdecydowało się na odkupienie wieży, z zamiarem jej wyremontowania i przeznaczenia na cele muzealne. Zgodnie z planami, miały się tam znaleźć sale wystawowe Muzeum Miejskiego w Zabrzu, które przecież w 2006 r. zostało pozbawione swojej siedziby z uwagi na zły stan techniczny budynku, którą trzeba było zamknąć. Niestety, i te plany nie zostały zrealizowane. Zabytkową wieżę, zabrzańską ikonę, jak mówią o niej niektórzy mieszkańcy miasta, zakupiła firma prywatna, która ma ją zaadaptować na lofty. Wielka szkoda, że nie udało się zrealizować planu zlokalizowania w wieży ekspozycji Muzeum Miejskiego, sama bowiem jej lokalizacja zdecydowanie zwiększyłaby jej atrakcyjność.
Czym tak w ogóle są wieże wodne, zwane również wieżami ciśnień? Niegdyś powszechnie wykorzystywane, dzisiaj zostały całkowicie wyparte przez hydrofory. Niejednokrotnie jednak stanowią architektoniczne perełki, choć niewiele jest takich, jak opisywana tutaj wieża w Zabrzu. Standardowe wieże ciśnień to budynki w formie wieży (jak sama nazwa wskazuje), na którego szczycie znajduje się zbiornik wody, służący do zapewnienia stabilnego ciśnienia w wodociągu. Jej zadaniem jest pokrywanie chwilowego wzrostu zapotrzebowania na wodę. Zbiornik musi być umieszczony powyżej odbiorców, ponieważ działa poprzez zasadę naczyń połączonych. Umieszczony jest zwykle na szczycie wieży. Niektóre wieże były używane do zasilania parowozów na stacjach kolejowych.
Warto tutaj także dodać, iż zabrzańskie wieże ciśnień pełniły w okresie plebiscytowym rolę militarną jako dogodne punkty obserwacyjne, z których wykonywano fotografie obiektów znajdujących się po polskiej stronie granicy.
Należy zwrócić uwagę, iż wieże ciśnień są budynkami – posiadają fundamenty, ściany i pokryte są dachem. Odróżnia je to od wieżowych zbiorników na wodę, których zadaniem jest gromadzenie wody, zapewnienie rezerwy w przypadku zwiększonego zużycia i zapewnienie odpowiedniego ciśnienia oraz zachowania ciągłości procesów technologicznych w przypadku awarii wodociągu.
Obecnie wieże ciśnień prawie całkowicie zostały wyparte przez hydrofory (a później przez falownikowe układy regulacji obrotów pomp) i pozostały głównie jako awaryjne źródło wody (do celów przeciwpożarowych), gdyż mogą dostarczyć stosunkowo dużo wody przy całkowitym braku zasilania.
Najczęściej spotykane wieże ciśnień mają oprawę historyzującą (np. neogotycką) lub są surowymi zbiornikami wodnymi bez żadnej dodatkowej obudowy. Te pierwsze nierzadko są arcydziełami architektury.
Na terenie województwa śląskiego znajduje się ok. 80 różnych stylowo wież wodnych stanowiących zabytki techniki wodociągowej, wzniesionych w latach 1871–1935. W samym zaś Zabrzu zachowały się cztery tego typu obiekty, z czego dwie mają charakter przemysłowy, a dwie miejski.
Źródło: peuk.fiiz.pl
