Osiedle robotnicze "Borsigwerk" w Zabrzu

Opis

Najstarsze na terenie miasta osiedle robotnicze zostało wybudowane w latach 1863–1871 z inicjatywy Borsiga. W konstrukcji budynków na uwagę zasługują elementy pruskiego muru. Kolonię tworzą identyczne budynki o skromnej dekoracji w uporządkowanym układzie.

Kolonia robotnicza „Borsigwerk” (nazywana także osiedlem „Borsig”) należy do najlepiej zachowanych, największych i najstarszych tego typu zespołów architektonicznych na terenie województwa śląskiego. Jej zabudowania zostały wzniesione w ciągu ośmiu lat w II poł. XIX w. pomiędzy doliną Bytomki a trasą łączącą Bytom z Zabrzem, na południe od pobliskich kopalni Hedwigswuensch („Życzenie Jadwigi”), Ludwigsglueck („Szczęście Ludwika”) i uruchomionej w 1863 r. huty. 
Inicjatorem jej budowy był bogaty przemysłowiec Alfred Borsig, syn przemysłowca z Berlina, niemieckiego fabrykanta, twórcy koncernu przemysłowego Borsigwerke założonego w poł. XIX w. w Berlinie (produkcja parowozów) i Zabrzu-Biskupicach (kopalnie, huta, koksownia), od nazwiska którego kolonia przyjęła swoją nazwę. Kolonia uzyskała pełną samodzielność w 1871 r. przyjmując nazwę „Borsigwerk OS”. 
Ogromne osiedle zostało zbudowane dla 2800 pracowników wielkiego koncernu przemysłowego Borsiga, na które składała się kopalnia, koksownia i huty. Jego obszar zajmuje ok. 19 ha i posiada geometryczny układ zabudowań i ulic zaprojektowany w sposób symetryczny i harmonijny. 
Cechą charakterystyczną założenia był jego wręcz luksusowy charakter, z tego też powodu nazywane było ono „proletariackim eldorado”. Jak na ówczesne czasy, standard wszystkich mieszkań był bardzo wysoki. Liczyły one średnio 55 m², posiadały pomieszczenia kuchni i maksymalnie nawet 3 izby. Na zewnątrz mieszkania, na klatce schodowej, znajdowały się ubikacje i dostęp do bieżącej wody. 
Równocześnie z podobnymi do siebie domami robotniczych i pomieszczeniami gospodarskimi w postaci komórek i piwnic, powstała także szkoła, domy dla nauczycieli, park oraz sala gimnastyczna. W późniejszych latach dobudowane zostały dwa przedszkola, jedno dla dzieci robotników i jedno dla dzieci pracowników zarządu oraz wyższych rangą inżynierów. 
Całe osiedle składa się z dwóch części, z których północna obejmuje domy mieszkalne o wyższym standardzie, przeznaczone dla kadry, lekarzy i inżynierów, a południowa składa się z siatki siedmiu równoległe położonych względem siebie ulic, opadających w stronę doliny rzeki Bytomki, obudowanych z dwóch stron szeregowo dwukondygnacyjnymi familokami. Zostały one zbudowane z charakterystycznej czerwonej cegły i pokryte płaskimi, dwuspadowymi dachami. Uroku dodają im rozdzielające je ogródki. Pierwotnie wzniesiono tutaj 66 budynków, ale w latach 90. XX w. kilka z nich zostało wyburzonych. 
Na terenie osiedla, przy ulicy Żmudy, znajduje się zabytkowa XIX-wieczna kaplica ewangelicka, w której na szczególną uwagę zasługuje sala modlitw. W dolnej części kolonii, na jej krańcu, zlokalizowana jest natomiast mała nekropolia ewangelicka, na której znajdują się kwatery żołnierzy poległych w 1871 r. w czasie wojny prusko-francuskiej. 
W północnej i środkowej części osiedla podziwiać można zabytkowe, prawie stuletnie aleje kasztanowców 
140-letnia dziś kolonia „Borsigwerk” zachowała swój pierwotny układ przestrzenny do czasów współczesnych. Stanowi jedno z bardziej unikalnych tego typu założeń architektonicznych w całym województwie śląskim. Dlatego też jest bardzo często odwiedzana przez turystów, którzy spacerując pomiędzy charakterystycznymi ceglanymi familokami, mogą poczuć atmosferę XIX-wiecznej kolonii robotniczej.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: 1863–1871 r.

Dane teleadresowe

Stefana Okrzei
41-800 Zabrze
place
50.323630, 18.833531 Skopiowano do schowka
N50º19'25.068", E18º50'0.712" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Możliwość zwiedzania
Tylko z zewnątrz
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.