Opis
Według badań archeologicznych, mikulczyckie grodzisko pochodzi z przełomu XII/XIII w. Wówczas na jego terenie znajdował się drewniany rycerski gródek obronny, który w wyniku pożaru lub konfliktu zbrojnego został zniszczony. Ów gród posiadał zwodzony most z bramą i wieżę w części centralnej. Dzisiaj, odkryte w 1993 r. stanowisko archeologiczne jest dobrze zachowanym grodziskiem mającym formę ściętego stożka o wysokości ponad 8 m, który otoczony jest majdanem z fosą. Grodziska bronił od strony północno-wschodniej nieistniejący już Staw Zamkowy, nazywany później Stawem Dominialnym. Opisywane miejsce stanowi obecnie najstarszy materialny zabytek w Zabrzu i chociażby z tego względu powinno się znaleźć na trasie każdej wycieczki odwiedzającej to piękne, górnośląskie miasto.
Opiekę nad nim sprawuje Urząd Miasta Zabrze.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Mikulczyce stały się dzielnicą Zabrza w 1951 r., ale ich historia sięga czasów średniowiecza. Pierwsze badania archeologiczne przeprowadzono na ich terenie w 1970 r. W dwóch wykonanych wówczas wykopach i dawnej fosie znaleziono sporo materiału archeologicznego w postaci skorup naczyń glinianych, ozdób, grotów strzał, etc. Oceniono, że grodzisko obronne pochodzi z co najmniej XII w. Mimo to, pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z początku XIV w. Mowa jest wtedy o jej dziedzicu – rycerzu Dobiesławie, należącym do elity władzy dwóch kolejnych piastowskich książąt – bytomskich i kozielskich, Kazimierza i Władysława. W związku z tym już w okresie średniowiecza Mikulczyce były jednym z ważniejszych grodów wielkomorawskich.
Etymologia ich nazwy jest czeska i wiąże się z nią imię Mikołaj. Na przestrzeni dziejów ulegała ona jednak wielokrotnie zmianom. W dokumencie z 1306 r. są to Naculchsicz, a z 1311 r. – Miculczicz. Forma Mikulczycz przetrwała do 1526 r., kiedy zmieniono zapis nazwy na Mikultschuetz. Od 1935 r. Mikulczyce były Klausbergiem. Obecna ich nazwa obowiązuje od 1945 r.
Wróćmy jednak do początków osady. Pierwsza pewna wzmianka o Mikulczycach pochodzi z dyplomu księcia bytomskiego Siemowita z 1311 r. dotyczącego testamentu kasztelana bytomskiego Jana Złotoustego. Dokument wymienia jako świadka rycerza Dobiesława z Mikulczyc, który to wymieniony jest także w dokumentach wystawionych przez księcia kozielskiego Władysława pięć lat wcześniej. Jak już powiedziano wcześniej, badania archeologiczne wskazują, że osada mogła istnieć w tym miejscu już w XII w. Natomiast notatka sporządzona przez proboszcza tutejszej parafii w 1791 r. (nie mająca poparcia w innych źródłach) mówi o istnieniu tu kościoła, lub przynajmniej kapliczki, już w 1002 r.
Początkowo Mikulczyce wraz z całą ziemią bytomską znajdowały się pod zarządem biskupstwa krakowskiego, a płynący w pobliżu Potok Mikulczycki wyznaczał do 1821 r. granicę pomiędzy diecezjami wrocławską i krakowską, a do 1179 r. także między Małopolską i Śląskiem. W 1529 r. po przejęciu Śląska przez Habsburgów, również i Mikulczyce weszły w skład ich dóbr. W poł. XVII w. Mikulczyce przeszły w ręce rodziny Wołczyńskich, potem Doleczków, którzy wybudowali mikulczycki dwór. Po 1740 r., Mikulczyce trafiły pod panowanie pruskie. Ok. 1830 r. ich właścicielami została rodzina bogatych śląskich przemysłowców – Henckel von Donnersmarck. Dzięki nim Mikulczyce zaczęły się szybko rozwijać. Zaczęły tutaj powstawać nowe zakłady przemysłowe, a ukoronowaniem postępu w rozwoju Mikulczyc było założenie na przełomie XIX i XX w. jednej z najlepiej zaplanowanych i najpiękniejszych kopalni na Śląsku, która rozpoczęła wydobycie w 1905 r.
Po przegranej przez Niemcy wojnie i powstaniach śląskich, 21 marca 1921 r. odbył się plebiscyt mający określić przynależność poszczególnych ziem. Mieszkańcy Mikulczyc opowiedzieli się w większości (73,1 %) za Polską, mimo to jednak Mikulczyce pozostały w granicach Niemiec. Wg danych statystycznych, na początku lat 30. XX w. Mikulczyce były największą wsią Rzeszy. W 1933 r. zamieszkiwały je 20 152 osoby.
Po II wojnie światowej Mikulczyce powróciły do Polski stając się siedzibą gminy, którą rozwiązano w 1951 r. czyniąc z Mikulczyc dzielnicę Zabrza.
Źródło: peuk.fiiz.pl