Dawny budynek dyrekcji huty "Donnersmarck" w Zabrzu
A/214/07 z 08.10.2007
Opis
Monumentalny, modernistyczny gmach dawnej dyrekcji huty „Donnersmarck” zaprojektowali wspólnie berlińscy architekci – Hartmann i Gruenewald, jako obiekt mający przypominać swoim wyglądem pałac świadczący o potędze samego przedsiębiorstwa. Zlokalizowany w centrum Zabrza budynek składa się z charakterystycznych trzech członów. Elewacja frontowa jest symetryczna i artykułowana pilastrami z insygniami górnictwa. Kamienny portal wejściowy zdobią figury cherubinów. Nad nim zaś, w ozdobnym kartuszu, umieszczona jest data budowy gmachu. W mansardowym dachu znajduje się wieżyczka blaszana z tarczą zegarową, zwieńczona na kształt „tempietto”. Wewnątrz na uwagę zasługują plafony w sieni, kolumny doryckie, a w korytarzu i pomieszczeniu reprezentacyjnym – strop kasetonowy.
Dyrekcja huty Donnersmarck stanowi jeden z wielu przykładów budownictwa przemysłowego w Zabrzu. Dla huty tej powstało chociażby w latach 1903–1922 przepiękne osiedle patronackie, stanowiące wzór dla podobnych założeń architektonicznych realizowanych później na terenie Górnego Śląska. Kolonię tę, zlokalizowaną w obrębie ulic Stalmacha i Krakusa, tworzy czterdzieści wolnostojących, podobnych do siebie budynków, których charakterystycznym elementem są zdobienia w postaci tzw. muru pruskiego. Jej architektura nawiązuje do ludowych form i tradycji angielskiej opartej na założeniach ruchu „Arts and Craft” (Sztuka i Rękodzieło). Wzniesiono je w stylu zwanym niegdyś „narodowym romantyzmem”.
Obecnie budynek byłej dyrekcji huty jest poddawany pracom remontowym i rewitalizacyjnym, których celem jego zaadaptowanie na cele siedziby Urzędu Miasta. W zabytkowym budynku swoją siedzibę już mają niektóre wydziały, a w przyszłości będzie tutaj również skarbnik miasta wraz z całą administracją, rada miejska oraz prezydent. Z kolei w piwnicach majestatycznego gmachu zlokalizowane zostanie miejskie archiwum. We wschodnim skrzydle gmachu, na ostatnim piętrze, w przyszłości ma się natomiast znaleźć Centrum Zarządzania Kryzysowego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Rozwój hutnictwa na terenie Górnego Śląskiego na większą skalę rozpoczął się pod koniec XVIII w. Huta Donnersmarcka rozpoczęła swoją działalność wraz z uruchomieniem w 1852 r. dwóch wielkich pieców do wytopu surówki. Z biegiem lat liczba pieców wzrosła do czterech. Dodatkowo wybudowano również odlewnie rur i żeliwa oraz warsztat konstrukcyjny i zakład budowy maszyn. W 1872 r. huta wraz z koksownią (nieistniejące już Zakłady Koksochemiczne „Concordia”) oraz kopalnią węgla „Concordia” (również nie istnieje) przeszła na własność spółki akcyjnej Donnersmarckhuette. Zakład był wciąż rozbudowywany i unowocześniany. Dla pracowników huty wybudowano w latach 1903–1922 osiedle na Małym Zabrzu. Huta stworzyła również cały zespół budynków i urządzeń socjalnych z kasynem (teatr), biblioteką, szkołą gospodarstwa domowego, krytym basenem i salą gimnastyczną.
Obok zakładu powstał Park Hutniczy, który – co warto podkreślić – był pierwszym założeniem parkowym na terenie obecnego miasta. Okres szybkiego rozwoju przedsiębiorstwa zakończył się wraz z I wojną światową. Najgorszym w historii huty był chyba 1926 r., kiedy to po wchłonięciu przez koncern Oberhuetten, unieruchomiono wielkie piece. Inne działy przedsiębiorstwa ograniczały produkcję. Niewielka poprawa koniunktury nastąpiła pod koniec lat 30., przerwał ją jednak wybuch II wojny światowej. Po jej zniszczeniach, zakład udało się odbudować. Do końca lat 90. huta radziła sobie całkiem dobrze, eksportując swoje produkty m.in. do Chin. Pod koniec lat 90. prawie wszystkie wydziały zakładu zostały zlikwidowane, a na ich terenie powstało w 2003 r. Centrum Handlowe „Platan”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
