Pałac w Wodzisławiu Śląskim
758/66 z 30.12.1966
Opis
Zespół pałacowo-parkowy w Wodzisławiu Śląskim jest jednym z najpiękniejszych założeń pałacowych w województwie śląskim. Wzniesiony w latach 1744–1747 przez hrabiego Józefa von Dietrichsteina, stoi w miejscu, gdzie w okresie lokalizacji Wodzisławia Śląskiego, czyli w II poł. XIII w. istniał prawdopodobnie pierwszy zamek.
Pałac powstał pod wpływem francuskiego baroku klasycyzującego, a jego projektantem był wybitny morawski architekt Franciszek Anton Grimm. Budynek jest dwupiętrowy, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, murowany, otynkowany. Fasada jest symetryczna, 15-osiowa, z 3-osiowym słabo zaznaczonym ryzalitem wejściowym. Długość budowli wynosi 52,8 m, a szerokość 17,3 m. Parter jest wydzielony gzymsem. Okna są obramione, a nad nimi znajduje się belkowanie. Ryzalit jest zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym Dietrichsteinów i Henckel von Donnersmarcków. Portal zamknięty półkoliście, flankowany jest zdwojonymi pilastrami dźwigającymi przełamujące się belkowanie. Elewacja parkowa 11-osiowa z ryzalitem podzielonym kanelowanymi lizenami, w zwieńczeniu przyczółek z okulusem. Dach jest pokryty dachówką – czterospadowy i dwuspadowy.
Wnętrza pałacu rozplanowane są w układzie dwutraktowym z centralnie umieszczoną sienią i reprezentacyjną klatką schodową w części tylniej. Trakty rozdzielone są korytarzem, pierwotnie większość pomieszczeń posiadała układ amfiladowy. Sień przesklepiona jest kolebką z lunetami, natomiast niektóre pokoje w części frontowej i wszystkie w części tylnej sklepieniem krzyżowym. Okazała klatka schodowa posiada lustrzane, dwubiegowe schody z podestami.
Od czasu swojego powstania pałac pełnił różne funkcje. Początkowo był oczywiście siedzibą rodową właściciela Wodzisławia oraz Wolnego Mniejszego Państwa Stanowego. Od śmierci ostatniego właściciela dóbr wodzisławskich w 1881 r. aż do 1974 r. mieściła się w nim siedziba magistratu. Obecnie w gmachu działa Urząd Stanu Cywilnego oraz mieści się siedziba Muzeum Miejskiego, które gromadzi przede wszystkim pamiątki archeologiczne, etnograficzne i historyczne z terenu powiatu wodzisławskiego i ziemi wodzisławskiej. Placówka prezentuje swoje eksponaty na kilku stałych wystawach obrazujących historię Wodzisławia od czasów prehistorycznych aż po czasy współczesne. Należą do nich: „Pradzieje ziemi rybnicko-wodzisławskiej”, „Wczesnośredniowieczne grodzisko Gołęszyców w Lubomi”, „Wodzisław w średniowieczu i czasach późniejszych”, „Lata powstań 1918–1922”, „W śląskiej kuchni” oraz „Z dziejów śląskiego rzemiosła”. Muzeum organizuje ponadto wystawy czasowe, a także wernisaże i konferencje naukowe. Prowadzi również edukację muzealną oraz cykl edukacyjny „Spotkania z historią”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Początki Wodzisławia sięgają prawdopodobnie końca XI w. Pierwotnie właściwa osada z grodem obronnym znajdowała się na terenie dzisiejszego Starego Wodzisławia. W 1241 r. osada i gród zostały zniszczone przez Tatarów.
W 1250 r. nieopodal Starego Wodzisławia, nad rzeką i stawem, zostało założone miasto przez księcia Władysława I Opolskiego. Od tego czasu aż do końca XVII w. używano nazwy Wladislawia (Włodzisław).
W latach 1532-1860 Wodzisław był stolicą państwa stanowego (status minor), które wyłączone było z ogólnej jurysdykcji książęcej. Należało do niego 20 okolicznych miejscowości.
W XVII w. w Wodzisławiu wzniesiony został zamek przez właściciela miejscowości Stefana Pławeckiego. Podczas swego krótkiego okresu istnienia był wielokrotnie przekształcany.
Tragiczne w skutkach było dla miasta wydarzenie, które miało miejsce w 1822 r. Wybuchł wtedy pożar, który zniszczył niemalże doszczętnie całe miasto. Zagładzie uległ również zamek. Jeszcze w tym samym roku został on odbudowany jako pałac.
Wznosi się on w pobliżu południowo-wschodniego naroża rynku, które styka się z placem przypałacowym. Do wnętrza piętrowego, wzniesionego na planie prostokąta pałacu, wiedzie okazała brama wejściowa. Poprzez obszerną sień można dostać się do licznych komnat. Obiekt szczęśliwie przetrwał czas II Wojny Światowej. Obecnie budynek jest własnością miasta Wodzisławia i mieszczą się w nim dwie instytucje:
- Urząd Stanu Cywilnego, który w latach 80-tych otrzymał nagrodę za wystrój wnętrz, w ogólnopolskim konkursie (wejście od strony parku);
- Muzeum, którego zbiory mieszczą się w salach pałacowych (wejście od ul. Wilhelma Kubsza).
Muzeum w Wodzisławiu Śląskim posiada następujące działy:
- Dział Archeologii (zawiera ponad 80 tys. eksponatów);
- Dział Historii;
- Dział Kultury Regionu;
- Dział Naukowo-Oświatowy.
Do czasu II Wojny Światowej na terenie placu przed zamkiem wznosiła się barokowa figura św. Jana Nepomucena. Jej autorem był rzeźbiarz z Raciborza Jan Melchior Oesterreich. Po wojnie posąg przez wiele lat znajdował się na terenie cmentarza. Obecnie poddany został konserwacji. W Wodzisławiu Śląskim od wielu lat działa Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej; troszczy się ono o renowację zabytków na terenie miasta. Ostatnio Towarzystwo zabiega o to, aby odnowiony posąg św. Jana Nepomucena powrócił na teren w pobliżu zamku.
W Wodzisławiu warto również zwiedzić wzgórze położone na południowy-wschód od miasta. Wznosi się na nim zbudowana 1867 r. wieża romantyczna o charakterze sztucznych ruin.
Herb rodu Plawetzkich
Przedstawiał stojącego na dwóch łapach gryfa, w przednich łapach trzymał koronę. W klejnocie taki sam gryf. Barwy nieznane.
Herb hrabiowski
Herb hrabiowski przedstawiał stojące na trzech wzgórzach dwa zwrócone do siebie gryfy trzymające w łapach koronę. W klejnocie zwrócone do siebie dwie figury heraldyczne: prawa - gryf, lewa - lew trzymający koronę. Barwy również nieznane.
Historia rodu
Stary ród pochodzący z Węgier lub Chorwacji, którego nazwisko brzmiało Harwat vel Karwat, mylony bardzo często z górnośląskimi Charwatami-Petrowiczami.
Na Węgrzech zajmowali wysokie stanowiska w administracji królewskiej. W 1505 roku Andrzej Harwat nabył od Jadwigi księżnej cieszyńskiej, wdowy po palatynie Jerzym Zapolya zamek i „państwo” Palocsa - słowiańskie Plawec, od którego potomkowie Andrzeja zaczęli nazywać się „Palocsai” lub po slowiańsku „Plawetzki". Pod koniec XVI wieku posiadali przez pewien czas „państwo" Dunajec koło Nowego Targu na Podhalu.
Jerzy Harwat-Plawetzki w 1602 roku kupił od Adama Oderskiego połowę „państwa” Wodzisław, a drugą połowę kupił od spadkobierców Jana II von Planknar zaś od Fryderyka Sedlnitzkiego z Pszowa majątek Radlin.
Potomkowie jego w 1668 roku sprzedali Wodzisław i wszystkie majątki na Górnym Śląsku i wrócili na Węgry.
