Opis
Wodzisławska synagoga stanowi dzisiaj jedyne świadectwo bytności ludności wyznania mojżeszowego na terenie Wodzisławia Śląskiego. Zbudowano ją w XIX w. Obiekt powstał na planie litery T, jest orientowany i posiada dwie kondygnacje. Jego frontowa elewacja jest ozdobiona w środkowej części jednoosiowym ryzalitem, z dużym prostokątnym oknem zamkniętym łukowato, nad którym znajdował się oculus z gwiazdą Dawida. Fasada nawiązywała w swym przesłaniu do starożytnego łuku triumfalnego i symbolicznego przejścia przez bramę do raju. Do wnętrza synagogi wiodły trzy wejścia łukowe w formie romańskich portali, które flankowane były kolumnami. Wejścia boczne zdobione były nad portalami gwiazdami Dawida. Prawdopodobnie w części frontowej mieścił się przedsionek, a nad nim babiniec, który został oświetlony dużymi oknami. Synagoga była nakryta czterospadowym dachem. Obiekt nie dotrwał do naszych czasów w swojej pierwotnej formie, bowiem w 1938 r. przeszedł poważną przebudowę i został zaadaptowany na Dom Powstańca. Później mieściło się tutaj kino, a obecnie sklep Rossman.
W Wodzisławiu Śląskim niegdyś był również cmentarz żydowski. Niestety, w przeciwieństwie do budynku synagogi, nie przetrwał on czasów współczesnych. Założono go w 1815 r., wcześniej wodzisławscy Żydzi byli chowani w Mikołowie. Nekropolia została całkowicie zniszczona przez hitlerowców. Zdewastowane nagrobki znajdują się jednak prawdopodobnie na miejscu pochówku, gdyż nie ma relacji o ich wywózce w inne miejsce. Po cmentarzu nie pozostały prawie żadne ślady. Po II wojnie światowej urządzono na tym miejscu cmentarz żołnierzy radzieckich. Jedyną pamiątką po wodzisławskim kirkucie są dwie macewy przechowywane w Muzeum Miejskim.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Historia wodzisławskich Żydów zaczęła się bardzo dawno temu. Przyczynkiem ku temu były bliskie związki miasta z Wrocławiem i Krakowem oraz przynależność polityczna do Czech, a później Niemieckiego Cesarstwa Habsburgów. Już na przełomie XVI/XVII w. można tutaj mówić o społeczności żydowskiej, jednak jej rola zdecydowanie wzrosła w XIX w. Wówczas Wodzisław określano nawet mianem miasta żydowskiego. Przedstawicieli społeczności pełnili wtedy ważne funkcje publiczne, zajmowali się również oczywiście handlem i finansami. W 1815 r. założyli kirkut, w 1854 r. do życia powołana została gmina żydowska. Wcześniej, bo już pod koniec XVIII w., w 1798 r. wzniesiona została pierwsza, drewniana synagoga. Spaliła się ona jednak w czasie wielkiego pożaru miasta w 1822 r. Na jej miejscu w 1826 r. wzniesiono – wg planu przepisanego przez władzę – murowany obiekt, który przetrwał do czasów współczesnych.
Wiek XX rozpoczął się spadkiem liczby ludności żydowskiej w Wodzisławiu, tak, że w okresie międzywojennym zdecydowano się zamknąć synagogę. W 1924 r. rozwiązaniu uległa gmina żydowska, a jej majątek przekazano gminie w Rybniku. W 1938 r. opuszczony budynek synagogi zakupili przedstawiciele Związku Powstańców Śląskich, którzy przebudowali go w 1938 r. na Dom Powstańca. Podczas II wojny światowej w budynku synagogi urządzono kino „Czar”. Warto podkreślić, iż działanie to było sprzeczne z umową, która zakładała poszanowanie budynku jako byłego miejsca kultu. Obecnie w dawnej synagodze znajduje się sklep z kosmetykami.
Kres bytności Żydów w Wodzisławiu położyła II wojna światowa. Przez teren miasta wiódł „szlak śmierci”, czyli droga ewakuacji obozu koncentracyjnego w Auschwitz Birkenau, podczas której zginęło ok. 450 więźniów. Ich mogiły znajdują się w wielu miejscowościach powiatu wodzisławskiego, między innymi w Mszanie, gdzie spoczywa 26 więźniów.
W samym Wodzisławiu Śląskim znajduje się kilka miejsc upamiętniających pomordowanych. Na ulicy Michalskiego zamordowano 10 więźniów. Na terenie stacji kolejowej w Wodzisławiu Śląskim hitlerowcy zabili 30 więźniów. Było to miejsce, skąd ewakuowanych więźniów wywożono koleją w kierunku zachodnim Największa mogiła pomordowanych byłych więźniów obozu w Oświęcimiu znajduje się na cmentarzu przy ulicy Ofiar Oświęcimskich.
Źródło: peuk.fiiz.pl