II linia obrony OWŚ - 2. Schron bojowy
A/764/2021
Opis
Ciężki schron bojowy nr 39 wybudowany w 1937 roku w nietypowej klasie odporności, którą można nazwać "D/E", gdyż grubość ścian częsciowo odpowiada klasie "D" (ściany nienarażone na ostrzał), a częsciowo klasie "E" (ściany narażone na ostrzał, czoło obiektu), wchodził w skład tzw. Drugiej Linii Obrony Obszaru Warownego „Śląsk”. Jej zadaniem było wspomożenie ogniem głównego odcinka broniącego granicy polskiej wcinającej się w obszar Niemiec na odcinku Rudy Śląskiej od Łagiewnik do Kłodnicy i zatrzymanie sił przeciwnika, którym udałoby się przełamać pozycję główną. Dodatkowo obiekty drugiej linii miały zabezpieczać tyły głównej pozycji przed możliwymi działaniami cywilnych grup dywersyjnych, które na tym terenie wykazywały się dużą aktywnością. Druga linia obrony miała też za zadanie obronę obiektów najbardziej narażonych na agresję niemiecką, punktów przemysłowych Górnego Śląska, takich jak np. huta „Zygmunt”, huta „Florian” czy kopalnia „Silesia”. Schron wybudowany został na skraju już ówcześnie istniejącgo parku piaśnickiego (obecnie park im. "Mieszkańców Heiloo") na stoku wzgórza górującego nad podmokłą doliną i stawami. Jego zadaniem była obrona odcinka pozycji od szosy Zabrze – Chorzów do linii kolejowej Gliwice – Katowice.
W skład załogi schronu nr 39 wchodziło czternastu żołnierzy z IV batalionu specjalnego ciężkich karabinów maszynowych 75 chorzowskiego pułku piechoty dowodzonych przez oficera.
Uzbrojenie obiektu miały stanowić 3 ciężkie karabiny maszynowe wz.30, jeden ręczny karabin maszynowy wz.28, a także broń osobista załogi w postaci karabinów powtarzalnych i pistoletów. Ckm-y były chłodzone wodą dzięki instalacjom chłodzenia składających się z metalowych zbiorników o pojemności 60 litrów, rurek wodnych wraz z zaworami oraz węży gumowych. Zbiorniki na wodę znajdują się w dwóch z trzech izb bojowych (jedna z instalacji obsługiwała dwa stanowiska). Do sprawnego prowadzenia ognia z broni maszynowej izby bojowe wyposażono także w instalacje odsysania gazów prochowych oraz zrzutnie wystrzelonych łusek. Ponadto schron miał być odporny na możliwe użycie przez przeciwnika gazu bojowego. Gazoszczelność obiektu miała zapewniać instalacja filtrowentylacyjna składajaca się z wentylatora, rur, filtrów przeciwchemicznych, zaworów, a także wysokoprężnego jednotłokowego silnika diesla typu Blackstone DB. Wentylator, filtry oraz silnik miały zostać zamontowane na specjalnych podstawach w maszynowni. Obiekt posiadał łączność telefoniczną z innymi obiektami poprzez biegnące pod ziemią kable. Schron był w sumie wyposażony w trzy strzelnice dla ciężkich karabinów maszynowych , dwie strzelnice dla ręcznych karabinów maszynowych oraz dwa wyjścia ewakuacyjne zamykane dwoma pancerzami (które także pełniły funkcję strzelnic dla rkm-ów).
Ciekawostą jest także to, iż schron posiadał na stropie imitację kopuły pancernej mającą zmylić przeciwnika. Docelowo planowano zamontowanie dwóch imitacji jednak ślady na stropie oraz niemiecka dokumentacja szpiegowska świadczą o tym, iż tylko jedna nich została zamontowana. Ponadto jednym z wartościowych i rzadkich elementów zachowanych w obiekcie jest oryginalny żeliwny pisuar w toalecie. Jest on jedynym zachowanym oryginalnym egzemplarzem montowanym w śląskich fortyfikacjach.
Wpisany do rejestru zabytków w 2021 roku.
Źródło: profort.org.pl
Historia
Budowę schronu zakończono w 1937 roku, jednak jego wyposażanie trwało aż do wybuchu II wojny światowej i zostało przez nią przerwane. Nie zdążono zamontować kluczowych dla instalacji filtrowentylacyjnej elementów, a mianowicie samego wentylatora oraz silnika. 1 września 1939 roku schron był prawdopodobnie obsadzony przez szczątkową załogę, która w nocy z 2 na 3 września otrzymała, podobnie jak załogi pozostałych obiektów, rozkaz wycofania się z powodu zagrożenia okrążeniem. Taką hstorię przedstawiają oficjalne źródła, jednak odkrycia dokonane przez członków Stowarzyszenia, w postaci znalezionych przed schronem ok. 60 sztuk łusek karabinowych oraz pistoletowych polskich i niemieckich z okresu przedwojennego, oraz ślady ostrzału na ścianach świadczą, iż w okolicy schronu doszło do jakiegoś starcia. Jego okoliczności oraz uczestnicy pozostają w chwili obecnej tajemnicą.
Po wojnie pełnił przez krótki okres czasu rolę schronu obrony przeciwlotniczej, później po opuszczeniu był systematycznie dewastowany i zaśmiecany do momentu jego całkowitego zamknięcia w latach osiemdziesiątych XX wieku. W 2007 roku Koło Terenowe "Świętochłowice" rozpoczęło remont obiektu, którego efektem jest utworzona w nim izba muzealna oraz organizacja co roku przy schronie pikników fortecznych, których głównym punktem są inscenizacje walk z okresu II wojny światowej.
Źródło: profort.org.pl
Uwagi
Schron jest dostępny do zwiedzania w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca w okresie od maja do października w godzinach od 15.00 do 19.00. Istnieje możliwość zwiedzania poza tymi terminami po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym lub internetowym, także poprzez stronę naszego koła terenowego na portalu facebook lub przez e-mail.
Chętnych do zwiedzania obiektu prosimy o kontakt z:
Przewodniczący koła: Tomasz Wojdyła
tel. kom: (+48) 668 970 452