Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Staromieściu
208 z 02.10.1956; 429/67 z 21.06.1967; 230/76/A z 25.01.1978
Opis
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu lelowskiego należącego do diecezji kieleckiej.
Neobarokowy kościół ze strzelistymi wieżami jest symbolem Staromiasta, czyli dawnej dzielnicy Lelowa. Jego początki sięgają XI w., już wówczas w ówczesnej osadzie istniała parafia i drewniany kościół. Niestety uległ on pożarowi i na jego miejscu wzniesiono świątynię murowaną. W swojej historii była ona wielokrotnie przebudowywana, stąd też zatraciła cechy pierwotnego stylu. Wyposażenie świątyni praktycznie w całości pochodzi z XVIII w., w 1794 r. bowiem kościół doznał znacznych zniszczeń w czasie pożaru. Zachowały się jednak do dnia dzisiejszego dwa elementy jego dawnego wyposażenia, stanowiące obecnie najcenniejsze zabytki w parafii. Są to: kamienna rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, datowana na XIV–XV w. (możliwe więc, że pochodzi ona jeszcze z pierwotnego drewnianego kościoła) obraz Matki Boskiej Bolesnej – Pieta z XVII w.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Od najdawniejszych czasów, nad rozległą, bagienną pradoliną rzeczki Białki występowało osadnictwo ludzkie. Bagna stanowiły niezawodną ochronę na wypadek niespodziewanej napaści. Tę też właściwość terenu wykorzystał w czasie walk o tron krakowski książę Konrad Mazowiecki, wznosząc około 1246 r. gród obronny, obok istniejącego już od dawna osiedla. Ponieważ biskupem krakowskim był osadzony przez czesko-niemiecką załogę Jan Muskata (przeciwnik koncepcji zjednoczeniowej), w 1304 r. Lelów – miasto biskupie – został zdobyty przez wojska Władysława Łokietka. Odtąd zaczynał się dla Lelowa i jego okolic okres szybkiego rozwoju gospodarczego. Wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego, na miejscu starego grodu, zamek obronny i samo miasto otoczone murami odgrywały ważną rolę w ówczesnym systemie obronnym. Około 1340 r. nastąpiło oddzielenie się Starego Lelowa (dziś Staromieście) od Lelowa, zwanego Nowym Miastem – ulokowanym na obecnym miejscu. W 1341 r. Lelów otrzymał prawa miejskie i zaczął rosnąć w siłę.
Jak widać więc, historia Staromieścia sięga początków polskiej państwowości. Pierwsze pisane źródła utrzymują, że w 1080 r. była tu już parafia i tu pierwotnie istniał Lelów. Przed 1598 r. parafię w Staromieściu połączono z parafią Lelów, od 1898 r. Staromieście jest samodzielną placówką duszpasterską.
Pierwszy kościółek parafialny był drewniany. Świątynia ulegała pożarom, które niszczyły kilkakrotnie całą miejscowość. Po tych klęskach zarówno kościół, jak i domy były odbudowywane przez pracowitych mieszkańców Staromieścia. W historii starej świątyni zapisał się fakt, iż to właśnie w niej, w 1267 r., odbyła się konsekracja ks. biskupa Pawła z Przemankowa. Informację tę potwierdzają kroniki. W XV w. stan pierwotnego kościoła był na tyle zły, iż postawiono wznieść nową świątynię, tym razem murowaną. Służyła ona parafianom do 1794 r., kiedy uległa zniszczeniu w czasie pożaru. Parafianie odbudowali zniszczony kościół praktycznie od razu. Niecałe sto lat później świątynia została rozbudowana, głównie z uwagi na fakt, iż liczba wiernych gwałtownie wzrosła i kościół był po prostu za mały. Ponownej rozbudowy dokonano już po II wojnie światowej, w latach 1960–1970.
Źródło: peuk.fiiz.pl