Drewniany kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi

Nr w rejestrze zabytków:
571 z 30.04.1934; A-363/78 z 17.10.1978

Opis

XVI-wieczny, drewniany kościół w Starej Wsi leży w pobliżu Wilamowic. Kolejne przebudowy zatarły nieco pierwotny, małopolsko-śląski styl budowli. Świątynia wzniesiona na niewielkim wzgórzu, w otoczeniu drzew i cmentarza, stanowi wraz z sąsiadującymi (i również zabytkowymi) budynkami plebanii oraz dawnej szkoły parafialnej, malowniczy zespół architektoniczny. Obiekt znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Jak dowiadujemy się z przekazów pisemnych, Stara Wieś posiadała parafię i świątynię już w 1326 roku. Obecny kościół, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, fundacji Krzysztofa Bibersteina-Starowieyskiego, to druga budowla na tym miejscu. Znajduje się w centrum wsi, na niewielkim wzniesieniu. Jak głosi inskrypcja na belce tęczowej, „kościół zbudowano na cześć Boga i jego rodzicielki Marii i na cześć Świętego Krzyża”. Budowla powstała w 1522 r., konsekrowana była w 1530, natomiast z XVII w. pochodzi jej wieża. Kolejne wieki przyniosły z sobą liczne przebudowy. Najistotniejsze z nich, to: w roku 1787, gdy wymieniono pokrywę dachową i uwieńczono dach sygnaturką; w roku 1883, gdy nadano ostateczny kształt wieży; w 1926, kiedy wycięto ścianę miedzy nawą i wieżą. W wyniku tych zmian zatarty został pierwotny kształt budowli, która posiadała charakterystyczny styl śląsko-małopolski. Orientowana świątynia ma konstrukcję zrębową. Nawa łączy się z węższym i niższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Kościół przykryty jest gontowym dachem, na którym (nad nawą) wznosi się ażurowa sygnaturka z cebulastą kopułą. Wieża posiada konstrukcję słupową. Kościół obiegają soboty, pod którymi znajdują się stacje Drogi Krzyżowej. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej ze świętymi Katarzyną i Barbarą. Namalowany został na początku XVI w. i zapewne stanowi fragment dawnego, niezachowanego tryptyku. Z końca XVIII w. pochodzą dwa barokowe ołtarze boczne. W wyposażeniu kościoła, przeważnie barokowym i rokokowym, na uwagę zasługują też dwa feretrony: wczesnobarokowy z wizerunkami Matki Bożej Różańcowej i Chrystusa Ukrzyżowanego oraz późnobarokowy, z 1732 roku, z obrazami Świętej Rodziny i św. Jana Kantego.

Źródło: slaskie.travel

Historia

Nazywana do 1529 r. Wilamowice Antiqua Stara Wieś jest jedną z najstarszych śląskich osad dawnego Księstwa Oświęcimskiego. Istniała ona już bowiem przed najazdem Tatarów w 1241 r., czyli już na początku XIII w. W 1242 r. na te tereny przybyli koloniści niemieccy. Zasadźcą był niejaki Wiliam, wywodzący się prawdopodobnie ze Szkocji, który osiedlił się wśród Flamandów. Wg najstarszych zachowanych dokumentów historycznych, pierwszy kościół powstał w Starej Wsi ok. 1325 r. W XIV w. właścicielami wsi zostali rycerze Bibersteinowie, którzy z czasem przyjęli nazwisko Starowiejscy. W ich posiadaniu Stara Wieś znajdowała się aż do XIX w. To właśnie z fundacji tej rodziny, a dokładnie Krzysztofa Starowiejskiego, wzniesiony został w 1522 r. kościół, który przetrwał do czasów współczesnych. Jego konsekracja odbyła się  1530 r., o czym informuje odczytana inskrypcja z tęczy kościoła. W latach 1530–1630 Starowiejscy przyjęli wiarę ariańską, ale mieszkańcy osady pozostali wierni katolicyzmowi, chociaż we wszystkich okolicznych wioskach zapanował husytyzm i kalwinizm. W czasie potopu szwedzkiego, w 1656 r. Stara Wieś doznała bardzo dużych zniszczeń, jednak kościół – choć sprofanowany – ocalał.  

Współczesny wygląd kościoła jest efektem kilku znaczących przeróbek architektonicznych, jakie miały miejsce w 1787, 1883 i 1926 r., a także w 1939 r.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: 1522 r.

Dane teleadresowe

Ks. Szczepana Wojtyłki 3
43-330 Stara Wieś
Tel.: (33) 845 72 04
602 891 196
place
49.9084, 19.114 Skopiowano do schowka
N49º54'30.24", E19º6'50.4" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Architektura drewniana
Parking
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.