Zespół pałacowy Schöena w Sosnowcu

Nr w rejestrze zabytków:
A-1241 z 10/04/1980

Opis

Neobarokowy pałac Schoena powstał pod koniec XIX w. i wraz z pałacem Wilhelma tworzy kompleks pałacowy wybudowany przez najbogatszych obywateli Sosnowca, fabrykantów z Saksonii, rodziny Schoenów. Obecnie jest to siedziba Muzeum Miejskiego.

Okazały, reprezentacyjny pałac Ernst Schoen wzniósł wzdłuż północnego krańca przędzalni czesankowej, którą wybudował w 1886 r. Autor jego projektu ani też dokładna data budowy nie są znane. Jego bryła zaznaczona jest już na planie Sielca (ówczesnej wsi) z lat 1884–1886, ale budowę ukończono prawdopodobnie dopiero dziesięć lat później.

Neobarokowy pałac usytuowany jest na planie czworoboku z basztami w trzech narożach. Posiada cztery kondygnacje, nakrywa go dach mansardowy, a baszty mają cebulaste hełmy. Elewacja jest bogato ozdobiona sztukaterią, wśród której przeważają liście i owoce dębu z monogramem „S”.

Pierwotnie fasada pałacu znajdowała się od strony kolei. W latach 40. XX w. przeniesiono ją na stronę południową, od strony fabryki, na miejsce wyburzonej okazałej oranżerii.

Układ wnętrz również uległ zmianie. Na parterze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne: owalna, bogato zdobiona stiukami sień prowadziła do węższego westybulu. Po obu jego stronach mieściły się szatnie damska i męska. Potem wchodziło się do okazałego hallu, będącego rodzajem dziedzińca wewnętrznego. Wznosi się on przez wszystkie kondygnacje i zamknięty jest świetlikiem. Okna wszystkich pięter wychodzą na dziedziniec. Na wprost sieni znajduje się wejście prowadzące niegdyś do 50-osobowej jadalni połączonej z otwartą na taras loggią. Stąd przechodzono do pokoju bilardowego i bufetowego, gdzie w czasie balów podawano przekąski.

Po lewej stronie hallu znajdowała się sala balowa z wystrojem w stylu neorokokowym. Poza różowo-złotą kolorystyką uwagę gości zwracały kilimy z przedstawieniami czterech pór roku. Stąd wchodzono do oranżerii oraz do pokojów dla pań i panów. Pokój dla pań znajdował się po lewej stronie oranżerii i utrzymany był w stylu angielskim. Dziś mieści się tu szatnia, a z pierwotnego wyposażenia zachowały się neogotyckie elementy – kwietnik i ażurowa konstrukcja przy baszcie. Pokój dla panów, naprzeciwko pokoju dla pań, urządzony był w stylu mauretańskim. Sala balowa nie istnieje i obecnie pełni funkcje wystawowe i recepcyjne.

Z hallu reprezentacyjna klatka schodowa prowadzi na pierwsze piętro. Metalowa balustrada z motywami winnej latorośli oraz trzy witraże na półpiętrze są ostatnimi, autentycznymi elementami wyposażenia.

Witraże powstały tuż po zakończeniu budowy, ale twórca ich pozostaje nieznany. Umieszczono je w trzech podłużnych łukowato zamkniętych oknach o wymiarach 3 m x 1,5 m. Skomponowane są według jednej zasady – pełna, siedząca w rozbudowanej arkadzie postać: kobieta z kądzielą, Hermes i kobieta z nożycami strzygąca baranka. Całość otacza bordiura z winnej latorośli, taka sama jak na balustradzie klatki schodowej. Postaci i architektura wywodzą się z form antycznych. Jest to alegoria rodziny Schoenów – właścicieli pałacu i fabryk włókienniczych. Program ideowy, zgodnie z protestanckim etosem, to apoteoza pracy jako źródła bogacenia się.

Pierwsze piętro pałacu mieściło sypialnie, toalety i prywatne pokoje właściciela. Na drugim piętrze, na które wiodą już skromne i wąskie schody, znajdowały się pokoje gościnne, dla służby oraz spiżarnia.

W suterenach mieściły się pomieszczenia gospodarcze, m.in. pralnia parowa.

Pałac należał do najważniejszych centrów życia towarzyskiego Sosnowca. Odbywały się tu nie tylko ekskluzywne bale, ale także koncerty muzyczne i inne imprezy kulturalne.

W 1900 r., w odległości ok. 100 m od większego obiektu, Schoenowie wybudowali drugi, mniejszy pałac. Autorem jego projektu był prawdopodobnie popularny w Zagłębiu architekt Józef Pomian-Pomianowski.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Była rezydencja sosnowieckich fabrykantów — Schoenów, wzniesiona w stylu neobarokowym w końcu XIX w. na planie zbliżonym do kwadratu, który flankują trzy narożne wieże. W ciągu swojego stuletniego istnienia budynek był wielokrotnie przebudowywany. Część zmian miała miejsce w okresie międzywojennym, ale największych dokonano po II Wojnie Światowej, kiedy to pałac przeznaczono na przedszkole i mieszkania prywatne. Ostatnia przebudowa obiektu w latach 1980-1985 wiąże się z adaptacją na cele muzealne. W roku 1980 Pałac Schoena wpisano do rejestru zabytków województwa katowickiego. W 1985 r. Muzeum zainaugurowało swoją działalność jako Oddział Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Od 1995 r. działa w nowej strukturze organizacyjnej pod nazwą Muzeum w Sosnowcu. Obecna ekspozycja stała w muzeum dzieli się na:

  • dział historii i kultury miasta,
  • dział szkła,
  • dział sztuki,
  • dział naukowo-oświatowy.

Oprócz Pałacu Schoena, w którym mieści się opisywane muzeum, w Sosnowcu znajdują się jeszcze dwa pałace wybudowane przez rodzinę Schoenów: „mały pałac” przy ul. Chemicznej i okazała budowla przy ul. 1 Maja, w której mieści się siedziba Sądu Rejonowego.

Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.

Literatura

  1. Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
Aktualna funkcja: Muzeum w Sosnowcu, Sala reprezentacyjne Urzędu Stanu Cywilnego w Sosnowcu,
Data powstania obiektu: XIX/XX w.

Dane teleadresowe

Chemiczna 12
41-205 Sosnowiec
Tel.: +48 32 363 45 10
place
50.299127, 19.143312 Skopiowano do schowka
N50º17'56.857", E19º8'35.923" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Wstęp płatny
Kawiarnia/bistro
Parking
Restauracja
Toaleta
Możliwość zwiedzania

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.