Atrakcje turystyczne Śląska

Historia ewangelicyzmu na terenie Zagłębia Dąbrowskiego zaczęła się na początku XIX w., kiedy to do Będzina przyjeżdżał okazyjnie ks. Weber z Tarnowskich Gór, który objął opieką duszpasterską przebywających tam górników. Zmiana nastąpiła w 1840 r. wraz z utworzeniem w Będzinie oficjalnego filiału, podlegającego parafii w Wieluniu. Przez następne lata wielokrotnie zmieniano przynależność owego filiału – od Wielunia przez Kielce aż po Piotrków Trybunalski. Zmieniła się też siedziba filiału – po kilku latach z Będzina przeniósł się on do pobliskiej Dąbrowy Górniczej, gdzie po latach odprawiania nabożeństw w mieszkaniach prywatnych, szkołach czy salach w 1900 r. poświęcono nowy kościół filialny. Ostatnia zmiana organizacyjna miała miejsce w 1921 r., gdy całe Zagłębie Dąbrowskie połączono w samodzielną parafię z siedzibą w Sosnowcu.

W samym Sosnowcu Kościół ewangelicki rozwijał się niezależnie od filiału będzińsko-dąbrowskiego swoją własną drogą. Jego powstanie, rozwój i istnienie było związane z osobą przemysłowca Heinricha Dietla, który w 1878 r. wraz z żoną przybył z Saksonii do Sosnowca i szybko stał się jednym z najbogatszych ludzi ówczesnego Królestwa Polskiego. W Sosnowcu założył jedyną wówczas w Rosji przędzalnię wełny czesankowej, a jej korzystne ceny na skutek wojny celnej Rosji z Zachodem uczyniły go wkrótce czołową postacią miasta i regionu. Mimo ogromu bogactwa Dietel nie zapomniał o wierze i współwyznawcach. Z własnych środków założył ewangelicką szkołę kantoratową, ufundował gimnazjum, ogród botaniczny, łożył na wiele przedsięwzięć charytatywnych i publicznych. Stał się też fundatorem kościoła ewangelickiego w Sosnowcu dla całej zagłębiowskiej społeczności ewangelickiej.

Oprócz wybudowania kościoła Henryk Dietel zatroszczył się też o duszpasterza dla sosnowieckich ewangelików. W 1878 r. sprowadził do Sosnowca ks. Eugeniusza Ernesta Uthke, który został mianowany kapelanem rodziny Dietlów, a zarazem pełnił wszystkie posługi duszpasterskie dla zagłębiowskich ewangelików i był nauczycielem sosnowieckiego gimnazjum.

Taki stan organizacji parafialnej ewangelików w Zagłębiu Dąbrowskim trwał do 1922 r. Wówczas to obowiązki proboszcza nowo utworzonej parafii przejął ks. Jerzy Tytz (1888–1944), wybitny duchowny, publicysta i działacz społeczny, który w latach międzywojennych pełnił również funkcję zwierzchnika polskich księży – nauczycieli religii na Górnym Śląsku.

Dynamiczny rozwój zagłębiowskiego ewangelicyzmu załamał się po II wojnie światowej. Dla samej parafii nadeszły trudne lata. Nacjonalizacja przemysłu spowodowała odebranie rodzinie Dietlów całego majątku. A ponieważ kościół, plebania i dom parafialny były formalnie własnością Dietlów, toteż spotkał ich los fabryk Dietla.

Dopiero rzeczywistość po 1989 r. umożliwiła prawne uporządkowanie problemów ewangelickiej parafii. Od 1996 r. parafia w Sosnowcu ma wreszcie kościół jako swoją własność, a od 1998 r. cmentarz i budynek przycmentarny też są już formalną własnością parafialną.

Źródło: peuk.fiiz.pl