Drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych w Sierotach
283/60 z 07.03.1960
Opis
Sieroty, w gminie Wielowieś, jedna z wsi powiatu gliwickiego, to interesujące miejsce, przez które przechodzi Szlak Architektury Drewnianej województwa śląskiego. Znajduje się tu zabytkowy kościół Wszystkich Świętych, stanowiący siedzibę parafii o bardzo długiej historii. Budowla ma o tyle ciekawą formę, iż jest to świątynią o oryginalnej konstrukcji drewniano-murowanej. Do cennych zabytków we wnętrzu należy przede wszystkim gotycka polichromia, dziś częściowo nieczytelna.
Sieroty to wieś o bardzo starym rodowodzie, wzmiankowana już pod koniec w. XIII. Tutejsza parafia powstała zapewne znacznie wcześniej, na początku tegoż wieku. Miejscowość miała swój własny kościół na pewno w r. 1299, jednak nie dotrwał on do czasów dzisiejszych. Obecną budowlę wzniesiono w wieku XV, z których to czasów pochodzą zarówno elementy drewniane, jak i murowane. Murowane jest prezbiterium pochodzące z 1427 roku, połączone z drewnianą nawą z 1457 r. Gdy właściciel Sierot, Krzysztof von Czornberg przeszedł w połowie XVI w. na luteranizm, kościół znalazł się w rękach protestantów, którzy prawdopodobnie zamalowali freski. W 1629 r. stał się ponownie świątynią katolicką. W 1687 dach zwieńczono drewnianą sygnaturką. Wiadomo, że pod koniec XVII w. kościół był w złym stanie, zaś część opracowań wskazuje na wielki pożar, który w 1700 r. strawić miał obiekt wraz z cała wsią. Wówczas to zniszczona nawa – zapewne murowana - miała zostać zastąpiona drewnianą, która zachowała się do dziś. Ostatnie badania dostarczają wielu wątpliwości co do niektórych dawniejszych przekonań. Przypuszczać można bowiem w ich świetle, iż kościół nie uległ spaleniu, a jedynie został uszkodzony, co spowodowało konieczność gruntownego remontu. Wtedy także, na początku XVIII w. zbudowano obok niego drewnianą wieżę. Obecna natomiast, złączona z nawą budowli, pochodzi z 1770 roku. Kościół także później kilkakrotnie odnawiano. Orientowana budowla składa się dzisiaj z prezbiterium i zakrystii, zbudowanych z kamienia łamanego oraz nawy, szerszej od prezbiterium, o konstrukcji zrębowej - z drewna jodłowego. Nawa otoczona jest sobotami. Dach pokryty został gontem, a nad prezbiterium wieńczy go sygnaturka. Od zachodu do kościoła przystawiona jest wieża o konstrukcji słupowej, z cebulastym hełmem. Do wyposażenia należy późnorenesansowy ołtarz główny pochodzący z 1622 roku, z obrazem Matki Bożej Królowej Niebios, adorowanej przez świętych oraz z malowidłem św. Floriana, ratującego wieś przed pożarem (jest to jeden z intrygujących motywów, który pozwala wątpić, czy kościół spłonął w roku 1700). Kompozycję ołtarza dopełniają rzeźby świętych. Barokowa ambona oraz organy pochodzą z pierwszej połowy XVIII w., klasycystyczna chrzcielnica natomiast z pierwszej połowy XIX. Cenne, późnogotyckie rzeźby Matki Bożej i św. Józefa przekazano w depozyt do Ośrodka Formacyjno-Edukacyjnego Diecezji Gliwickiej w Pocysterskim Zespole Klasztorno-Pałacowym w Rudach. Cenna jest także gotycka polichromia na ścianach prezbiterium. Pochodzi ona z ok. 1470 r., a po czasach, gdy była zamalowana (być może podczas reformacji) została - w latach międzywojennych - odsłonięta. Wśród wielu (dziś nieczytelnych lekko) scen dostrzec można obrazy z życia Chrystusa oraz postaci świętych.
Źródło: sad.slaskie.travel
Historia
Parafia pw. Wszystkich Świętych w Sierotach powstała na początku XIII w., a wzmiankowana jest w dokumentach z 1299 r. Z kroniki parafialnej wynika, że Sieroty zawsze stanowiły samodzielną parafię, do której należały Chwoszcz i Zacharzowice. Obecny kościół parafialny został wzniesiony w 1479 r. jako budowla murowana z kamienia. Dokładna data konsekracji świątyni nie jest znana, ale jej rocznica obchodzona jest w pierwszą niedzielę po dniu 21 września.
Pod koniec XVI w., podobnie jak wiele innych kościołów rzymskokatolickich, został przejęty przez protestantów, którzy zwrócili go katolikom w 1629 r. W 1700 r. świątynia uległa bardzo dużym zniszczeniom w czasie pożaru. Spalona prawie doszczętnie została jego nawa, którą w 1707 r. odbudowano jako drewnianą. Zachowało się jedynie prezbiterium, które stanowi obecnie najstarszą część świątyni. W 1770 r. dokonana została przebudowa kościoła, poprzez dostawienie do niego drewnianej wieży dzwonnej. Wcześniejsza była obiektem wolnostojącym stojącym na uboczu.
Na terenie parafii Sieroty znajdują się jeszcze dwa kościoły filialne: pw. św. Wawrzyńca w Zacharzowicach oraz pw. św. Wacława w Pniowie. Pierwszy w nich jest także świątynią drewnianą, wzmiankowaną po raz pierwszy w dokumentach z 1447 r., a zbudowaną ok. 1580 r. Podobnie, jak kościół filialny, od końca XVI w. do 1629 r. znajdował się on w rękach protestanckich. Kościół w Pniowe wzniesiony został w 1506 r. i początkowo funkcjonował jako filia parafii w Paczynie. Obecny pniowski kościół powstał w latach 50. XX w., jako że pierwotny spalił się z niewiadomych przyczyn.
Źródło: peuk.fiiz.pl