Pałac Mieroszewskich w Siemianowicach Śląskich
A-1289/82 z 19.04.1982, R.9/46 z 4.12.1946
Opis
Położony w parku miejskim zespół pałacowy jest największym tego typu obiektem na południu Polski. Najstarsza, barokowa część pałacu została wzniesiona przez Mieroszewskich. Kolejni właściciele rozbudowali rezydencję, nadając jej klasycystyczny charakter.
Reprezentujący obecnie styl klasycystyczny zespół pałacowo-parkowy jest niewątpliwie jednym z największych zabytków Siemianowic Śląskich. I chociaż znajduje się w złym stanie technicznym i nie jest użytkowany, powinien znaleźć się na trasie zwiedzania każdego odwiedzającego to miasto.
Zespół położony jest na terenie parku miejskiego, który stanowił niegdyś piękne założenie parkowo-ogrodowe w stylu angielskim. Składał się wówczas z wieży zegarowej stojącej przy wjeździe otoczonej przez kompleks budynków zamkniętych w prostokącie. Dzięki zastosowaniu różnorodnych pomysłów architektury zameczek zwracał na siebie uwagę przechodniów. Stanowił bowiem doskonałą kompozycją wielu stylów: barokowego, klasycystycznego oraz neogotyckiego. Uwagę zwracała również jego wielkość – kubatura głównego korpusu wynosi bowiem ponad 23 tys. m³, co czyni siemianowicki pałac największym we wschodniej części Polski.
Najstarsza część pałacu została wzniesiona przez Mieroszewskich. Kolejni właściciele rozbudowywali całe założenie, aż do I poł. XIX w., kiedy to jej styl na klasycystyczny zmienili hrabowie Henckel von Donnersmarck. Kompleks posiadał komfortową ujeżdżalnię zamkową oraz stajnie. W trosce o dobro Zjednoczonej Huty Królestwa „Laura” mastelarz zajmujący się pałacem wydzierżawił maneż, stajnie, ogród warzywny, sad, wielkie szklarnie, z wyjątkiem najmniejszej na kwiaty. Czuwającym na pałacem mastelarzem był Józef Kierdoń, który również zredukował personel do minimum.
Szczególnie cenne było wyposażenie wnętrz pałacu, którego ściany zdobiły dzieła najznakomitszych polskich malarzy, m.in. Wojciecha Kossaka i Juliana Fałata. Niestety ta wspaniała kolekcja zaginęła w czasie II wojny światowej i nigdy nie została odnaleziona.
Po wojnie zabudowania pałacowe służyły celom oświatowym i mieszkaniowym, co doprowadziło do ich dewastacji. Obecnie pałacyk i okoliczne zabudowania pałacowe nie są użytkowane, a ich stan pozostawia wiele do życzenia. Znajdują się w rękach prywatnych. Zgodnie z opracowanym w 2010 r. Programem Ochrony i Opieki nad Zabytkami dla Miasta Siemianowic Śląskich na lata 2011–2014, w niedługim czasie powinny rozpocząć się tutaj prace konserwatorskie i renowacyjne.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Pierwsze zabudowania pałacu w Siemianowicach pochodzą z XVII w. Do naszych czasów z tego okresu zachowały się piwnice w części północnej budynku. W XVII w. i w początkach XVIII w. pałac w Siemianowicach był własnością rodu Mieroszewskich. W 1718 r. pałac w Siemianowicach został zakupiony przez rodzinę Donnersmarcków. Nowi właściciele rozpoczęli wkrótce rozbudowę pałacu. Prace budowlane na terenie tej posiadłości prowadzono w latach 20 i 30-tych XVIII w. Wzniesiono wtedy nowy korpus pałacu wraz z dwoma skrzydłami oficyn i bramą przejazdową. Kolejne tego typu prace budowlane prowadzono w drugiej połowie XVIII w. (1776 i 1789). Z kolei w XIX w. wzniesiono kaplicę, ośmioboczną wieżę oraz wykusze czyli zamknięte części budynku wystające z lica ściany na zewnątrz. W XX w. wielokrotnie we wnętrzach pałacu prowadzono prace remontowo-budowlane zmieniając ich wygląd.
Na północny-wschód od zabudowań pałacowych o charakterze reprezentacyjnym, znajdują się zabudowania gospodarcze: budynki byłej ujeżdżalni koni, budynek służby oraz stajnia. W dniu 20 lipca 1942 r. w zabudowaniach pałacowych w Siemianowicach należących wówczas do księcia Henckel von Donnersmarck, utworzono obóz dla wysiedlonych Polaków - Polenlager Nr 10. Osadzono w nim rodziny polskie wysiedlone głównie z ówczesnych powiatów żywieckiego i bielskiego. Oprócz nich przebywały tam także rodziny przywiezione z innych obozów. Więźniowie z tego obozu pracowali w okolicznych gospodarstwach rolnych oraz w ogrodnictwie. Około 30% osadzonych w nim więźniów zostało wysłanych na roboty przymusowe do III Rzeszy. W ciągu trzech lat istnienia obozu śmiertelność wśród więźniów wyniosła 8% ogółu stanu. Obóz zlikwidowano w 1945 r.
Po II Wojnie Światowej w pomieszczeniach pałacu ulokowano magazyny oraz przedszkola. Po dziś dzień w części pałacu znajdują się mieszkania.
Pałac w Siemianowicach został wpisany do rejestru zabytków woj. katowickiego dopiero w 1982 r. Akt ten nie zmienił niczego w zasadzie w sytuacji pałacu. Obiekt na naszych oczach nadal niszczeje, pomimo podejmowanych różnych prób jego ratowania.
Dziś możemy jedynie domyślać się wspaniałości tego obiektu na podstawie „Wspomnień” Zofii Kirkor-Kiedroń, która mieszkała w pałacu wraz z mężem Józefem w latach 1926-1932: „Rezydencja ta była istotnie wspaniała. Dwadzieścia hektarów parku, otoczonego wysokim murem, kompleks średniowiecznych i nowszych budowli, dwa wjazdy z (…) imponującymi wrotami, długa aleja z olbrzymimi drzewami wiodąca od miasta do wjazdu potem przez park do Zamku. Sklepiony szeroki przejazd w najstarszym skrzydle dawał dostęp na dziedziniec i przed wielkie masywne drzwi głównego skrzydła. Do tego stajnie, maneż, podobno jeden z największych na kontynencie europejskim i nawet — niedźwiedziarnia (...). Wszystko to imponowało i zaciekawiało.”.
Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
Literatura
- Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999
