Zespół Osiedla Robotniczego KWK "Rymer" w Rybniku-Niedobczycach
A/1409/90 z 07.08.1990
Opis
Familok to początkowo gwarowe, dziś już jednak wpisane w polszczyznę określenie budynków wielorodzinnych, w których mieszkali najczęściej górnicy lub też pracownicy innych zakładów przemysłu ciężkiego. Budowane w miastach Górnego Śląska przede wszystkim na przełomie XIX i XX w., dziś tworzą zabytkowe osiedla na trwałe wpisane w architekturę śląskich miast i miasteczek. Przykładem właśnie takiej architektury jest zabudowa zespołu osiedla robotniczego kopalni węgla kamiennego „Rymer”. Są to bowiem stuletnie czerwone ceglane kamienice, które obecnie mieszczą w większości mieszkania socjalne. Z uwagi na ich zły stan techniczny, sukcesywnie są one remontowane przez władze miasta, stanowią bowiem ważne świadectwo jego przemysłowej przeszłości.
Zabudowania osiedla robotniczego powstawały sukcesywnie w latach 1900–1929 i były przeznaczane dla pracowników powstałej pod koniec XIX w. kopalni węgla kamiennego „Rymer”, której pierwszy szyb głębiono w latach 1892–1893. Początkowo wydobycie było stosunkowo małe, ale mechanizacja kopalni przeprowadzona u schyłku XIX w. znacznie przyspieszyła jej rozwój. Wydobycie wzrosło z niespełna 4 tys. ton w 1896 r. do 402 tys. ton w 1910 r. W pierwszym dziesięcioleciu funkcjonowania kopalni, jej załoga zwiększyła się trzykrotnie, osiągając liczbę prawie 800 osób. Tak szybki rozwój kopalni spowodował konieczność wybudowania dla jej pracowników osiedla robotniczego. W ten sposób więc powstało osiedle dzisiaj już zabytkowych niedobczyckich familoków.
Do lat 90. XX w. KWK „Rymer” pracowała pełną parą. W 1995 r. została ona połączona z kopalnią „Chwałowice”, co zapewniło jej wydobycie na niezmienionym poziomie oraz gwarantowało pracę jej załodze.
Pomimo złego stanu technicznego wielu familoków, osiedle robotnicze KWK „Rymer” wydaje się być obowiązkowym punktem zwiedzania miasta, związane jest bowiem nierozerwalnie z jego historią i historią Rybnickiego Okręgu Węglowego.
Na koniec warto dodać, iż na terenie Rybnika istnieje jeszcze jedno osiedle zabytkowych familoków na terenie dzielnicy Paruszowiec - Piaski, które zostało wybudowane również na początku XX w. dla pracowników huty „Silesia”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Do poł. XIX w. Niedobczyce były niewielką rolniczą wioską. Powstanie kolei i rozwój przemysłu węglowego spowodowały gwałtowny przyrost mieszkańców, a co za tym idzie rozbudowę Niedobczyc. W latach 1892–1896 wybudowano tam kopalnię. W 1896 r. połączono pola górnicze czterech zakładów wydobywczych: „Ignacy”, „Szczęść Boże”, „Jan-Jakub” i „Karol” w jedną kopalnię, której nadano nazwę „Johann-Jacob”. W 1902 r. nazwę tę zmieniono na „Romer Grobe”. W ślad za budową kopalni powstało osiedle robotnicze. Jego budowa trwała w sumie 29 lat. Po I wojnie światowej, w 1936 r. nazwę kopalni zmieniono na podobnie brzmiącą, ale polską „Rymer”, od nazwiska pierwszego wojewody śląskiego, Józefa Rymera. Tak też nazwane zostało samo osiedle.
Właścicielem kopalni był „baron węglowy”, kupiec berliński Fryderyk von Friedlaender-Fould.
Warto dodać, iż przez dziesięciolecia kopalnia „Rymer” była kuźnią kadr Rybnickiego Okręgu Przemysłowego, dostarczyła bowiem śląskiemu górnictwu ponad 2500 wysoko wykwalifikowanych pracowników, w tym kilkudziesięciu na kierownicze stanowiska w kopalniach, pośrednich strukturach zarządzania i w resorcie.
W 1955 r., miejscowość po połączeniu z sąsiednim Niewiadomiem Górnym i Dolnym, Beatą, Popielowem i Radziejowem, otrzymała prawa miejskie. Ten stan trwał do 1975 r., kiedy to Niedobczyce stały się jedną z dzielnic Rybnika, a zespół osiedla robotniczego jednym z cennych zabytków techniki na terenie Rybnika.
Źródło: peuk.fiiz.pl