Opis
Kanał Gliwicki wraz z reliktami nieistniejącego już Kanału Kłodnickiego jest niewątpliwą atrakcję górnej Odry. Łączy on port w Gliwicach Łabędach z Odrą i portem w Kędzierzynie-Koźlu. Droga wodna o długości 41,2 km posiada 12 śluz, rozmieszczonych parami na 6 stopniach, o łącznym spadzie 43,60 m, w tym dwie o spadzie powyżej 10 m.
Głębokość projektowana kanału wynosiła 3,5 m. Obecnie zamulenie ją zmniejszyło. Śluzy mają odpowiednią szerokość (12 m), lecz problemem może być ich niedostateczna długość, wynosząca ok. 72 m, która ogranicza przepustowość wymuszając rozczepianie dłuższych zestawów pchanych. Poziom wody jest uzupełniany głównie ze zbiornika retencyjnego Dzierżno Duże oraz z rzek Kłodnica i Drama. Stan techniczny kanału jest dostateczny, wymaga on jednak prac odmulających oraz modernizacji śluz i kanału żeglownego. Obecnie kanał może obsługiwać statki o zanurzeniu do 1,6 m, spełniając normy III klasy żeglowności.
Dużą atrakcją kanału jest tzw. „syfon Kłodnicy”. Jest to jedyne w Polsce miejsce, gdzie bezkolizyjnie krzyżują się dwa cieki wodne – przepływająca pod kanałem rzeka Kłodnica z Kanałem Gliwickim. Syfon Kłodnicy znajduje się ok. 2 km poniżej śluzy nr 2 w Nowej Wsi. W pobliżu zachowały się przyczółki niedokończonego w czasie wojny mostu w Lenartowicach.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Historia Kanału Gliwickiego rozpoczyna się na początku XIX w. wraz z budową Kanału Kłodnickiego, który przez prawie 100 lat wykorzystywany był do transportu węgla, wyrobów hutniczych i innych towarów. Rozwój przemysłu, a co za tym idzie, wzrost zapotrzebowania na usługi transportowe i zwiększenie ruchu wodnego, wymusiły powiększenie Kanału Kłodnickiego, a w rezultacie jego przebudowę. Jednak w latach 20. XX w. znaczenie kanału spadło, co miało swoje uzasadnienie polityczne, a także było spowodowane oddaniem do użytku w 1914 r. Kanału Centralnego.
Przełom dotyczący planów budowy nowego kanału nastąpił po plebiscycie śląskim, albowiem rola gospodarcza Gliwic znacznie po nim wzrosła. Budowa Kanału Gliwickiego miała być szansą na spadek cen węgla, szybszy rozwój przemysłu, a także lekarstwem na bezrobocie. Ważnym argumentem stało się ponadto militarne znaczenie nowej drogi wodnej.
Pierwsze prace nad budową Kanału Gliwickiego zostały podjęte w 1933 r. Wyburzono wówczas ponad 100-letni pałac w Łabędach, 60 budynków i przeniesiono 20 gospodarstw. Właściwe prace rozpoczęto wiosną 1934 r. W maju tego roku miało miejsce wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę, które odbyło się w obecności Rudolfa Hessa.
Kanał na większości odcinków miał przebiegać równolegle do starego kanału. Tam, gdzie koryta pokrywały się, konieczne było wyburzenie starych śluz, czym zajęła się specjalnie do tego sprowadzona ekipa z Zabrza. W pobliżu powstających śluz budowano jednocześnie schrony przeciwlotnicze, które zachowały się zresztą do dnia dzisiejszego.
Wraz z budową kanału realizowano inne inwestycje mające ułatwić transport z i do portu. Budowano autostradę (głównym inwestorem były koleje niemieckie), w 1939 r. doprowadzono do portu linię kolejową. Do 1942 r. wybudowano również szereg mostów. Poza nielicznymi wszystkie służą do dziś, a wraz z powstałymi po wojnie jest ich obecnie 19 (w tym 4 kolejowe).
W 1970 r. otwarto Kanał Kędzierzyński długości ok. 5,6 km, łączący Kanał Gliwicki z Zakładami Azotowymi w Kędzierzynie-Koźlu. Do 1983 r. transportowano nim nawozy sztuczne. Obecnie jest otwarty dla żeglugi, jednak nie jest wykorzystywany.
Źródło: peuk.fiiz.pl
