Kaplica Grobu Pańskiego w Potępie
636/66 z 28.03.1966
Opis
Kaplica Grobu Pańskiego jest świątynią filialną rzymskokatolickiej parafii pw. św. Piotra i Pawła w Kotach, która położona jest na terenie dekanatu toszeckiego należącego do diecezji gliwickiej.
Kaplica wzniesiona została w II poł. XVII w., jeszcze przed erygowaniem parafii w Kotach, z fundacji ówczesnego właściciela tamtych dóbr – hrabiego Jerzego Leonarda Collona. Stanowiła wotum jego wdzięczności za uratowanie życia. Miejscowa legenda mówi, że podczas polowania na hrabiego napadła wataha wilków. Uratowała go lipa, na którą się wdrapał. Dlatego potem tuż obok tego drzewa postawił kaplicę, której to zaprojektowanie i budowę zlecił Marcinowi Grochowskiemu z Tworoga. Za wzór posłużyła mu kaplica z Głogówka, która z kolei wzorowana była na kaplicy jerozolimskiej.
Wnętrze świątyni utrzymane jest w stylu barokowym. Kaplica Grobu Pańskiego jest niewątpliwie najcenniejszym obiektem zabytkowym na terenie Potępy oraz jednym z nielicznych tego typu obiektów w całej Polsce.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Koty wraz z okolicznymi miejscowościami, również Potępą, są starymi osiedlami hutniczymi, w którym od czasów średniowiecznych aż do poł. XIX w. mieściły się zakłady hutnictwa żelaza. Najstarsze wzmianki o osadach pochodzą z I poł. XVI w. Pierwotnie cały teren dzisiejszej parafii Koty wraz z Tworogiem należał do Hrabstwa Toszeckiego. W latach 1660–1684 zarządzał nim hrabia Colonna. Kolejnymi właścicielami była rodzina Verdugo, a potem z powrotem Colonna.
Pomimo iż Koty przez długi czas nie posiadały własnej parafii (należały do parafii w Wielowsi), od dawna istniał tutaj kościół filialny. Pierwszy – drewniany – powstał prawdopodobnie ok. 1530 r., o czym świadczy zachowana do dziś tablica umieszczona nad główna bramą kościoła. Świątynia, w okresie reformacji, podobnie jak wiele innych kościołów, znajdowała się w rękach protestanckich. Stary drewniany kościół wraz z założonym wokół niego ewangelicko-katolickim cmentarzem mieścił się na obecnie ogrodzonym miejscu, przed główną bramą wejściową cmentarza. Kościół ten służył jeszcze przez kilkanaście lat nowo utworzonej parafii w Kotach, aż w końcu stał się całkowicie nie do użytku i został rozebrany w 1714 r., kiedy to wybudowano tutaj nowy masywny kościół istniejący do dnia dzisiejszego. Jak wynika z powyższej informacji, stary kościółek przez czas jakiś pełnił więc jeszcze funkcję fary parafialnej.
Parafia Koty powstała przez podział dotychczasowej parafii Wielowieś. Starania o jej utworzenie prowadził już hrabia Jerzy Leonard Collon, który za swoich rządów starał się zapewnić opiekę duszpasterską dla ludności zamieszkującej okoliczne osiedla hutnicze. Taki też cel główny przyświecał mu, gdy zdecydował się na wybudowanie dwóch kaplic. Pierwszą z nich była powstała w 1666 r. kaplica pw. św. Antoniego w Tworogu, a drugą – wzniesiona w 1672 r., opisywana tutaj kaplica Grobu Pańskiego w Potępie. Z tą ostatnią związana jest jeszcze miejscowa legenda, mówiąca o tym, iż hrabia postawił tę kaplicę jako wotum dziękczynne za uratowaniu mu życia podczas polowania. W obu nowych obiektach sakralnych były regularnie odprawiane msze św. przez kapelana zamkowego.
Ostatecznie parafia w Kotach została erygowana 13 czerwca 1687 r. za czasów hrabiego Jana Franciszka Juliusza Verdugo. Obie kaplice spełniały rolę kościółków filialnych, przy czym kaplica tworogowska przez jakiś czas pełniła funkcję kościoła parafialnego. Miało to miejsce w II poł. XVIII w., kiedy wybudowany w 1714 r. kościół parafialny został zamknięty z uwagi na wady konstrukcyjne. Odtąd dawną parafię kotowską nazywano tworogowską. Taki stan rzeczy trwał do 1920 r., kiedy ponownie erygowano parafię w Kotach z osobnym proboszczem w Kotach.
Źródło: peuk.fiiz.pl