Kapliczka w Podzamczu
773/67 z 17/06/1967
Opis
Barokowa kapliczka pochodzi prawdopodobnie jeszcze z XVI w., ale swój obecny kształt zawdzięcza ona gruntownej przebudowie przeprowadzonej w XIX w.
Kaplica jest murowana z kamienia, otynkowana z wieżyczką, wewnątrz sklepiona, posiada kamienny portal renesansowy. W kaplicy znajduje się również żelazna kula działowa z XVIII w., która wpadła do kaplicy zamkowej w trakcie oblężenia zamku oraz zwornik (klucz) wieńczący sklepienie kaplicy zamkowej. Z kulą tą związana jest legenda mówiąca, że podczas najazdu szwedzkiego wpadła ona do kaplicy nie powodując żadnych zniszczeń. Znajdują się tu również rzeźby aniołów i gotycka – Najświętszej Panienki. Na frontonie kaplicy znajduje się obraz przedstawiający wizerunek Matki Bożej z Jezusem. Historia tego obrazu nie jest jednak znana.
Pierwotna kapliczka zbudowana została w latach 1530–1540 w wieży bramnej zamku ogrodzienieckiego przez Seweryna Bonera. W XIX w., w czasie rozbiórki zamku, uległa ona prawie całkowitemu zniszczeniu, a uzyskany z rozbiórki materiał posłużył do wzniesienia wielu budynków w Podzamczu, w tym nowej kaplicy. Z pozostałości gotyckiej kaplicy basztowej można jeszcze zobaczyć fragmenty ostrych gotyckich łuków sklepienia, a w nich wole oczka i wałki oraz wsporniki. Dawniej w kaplicy zamkowej znajdowały się ponadto: ołtarzyk św. Antoniego, dwie ławki wykonane robotą stolarską, szafka w murze z żelaznymi drzwiczkami, dwa obrazy malowane na płótnie, dwa obrazy za szkłem, dwa większe obrazy w ramkach, „reliuliasz” w czarnych ramach, alabastrowy krucyfiks, pasja malowana w oknie (prawdopodobnie witraż) oraz całe wyposażenie niezbędne do odprawienia mszy św. Przed kaplicą znajdował się dzwonek.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Historia kaplicy na Podzamczu związana jest z historią samego zamku. Gród zamkowy istniał na Górze Janowskiego już w XII w. Mimo, że było to wtedy niewielkie grodzisko liczące zaledwie kilka drewnianych chat, osłoniętych z trzech stron skałami, a od północy palisadą, nazywano ja wówczas „Wilczą Szczęką”, ze względu na wyjątkowe walory obronne, chroniące przed najazdami książąt czeskich i śląskich. Wówczas zamkiem rządził stary rycerski ród Włodków herbu Sulima. Kiedy w 1241 r. gród został splądrowany i spalony podczas najazdu Tatarów Włodkowie wznieśli gotycki zamek z kamienia, który do 1470 r. był ich siedzibą rodową. Istnieje jeszcze teoria, że zamek został wzniesiony od podstaw przez króla Kazimierza Wielkiego w poł. XIV w.
W latach kolejnych zamek zmieniał właścicieli aż do 1523 r., kiedy stał się własnością Jana Bonera, przedstawiciela wielce możnego i znaczącego rodu kupieckiego, radcy krakowskiego, bankiera i doradcy króla polskiego, burgrabi i żupnika krakowskiego. Jego bratanek – Seweryn Bonar – w latach 1532–1547 rozbudował zamek czyniąc z niego imponującą renesansową siedzibę obronną, w owych czasach dorównującą swoim przepychem Wawelowi. W latach 1550–1560 syn Seweryna, Stanisław Boner, rozszerzył zamek poprzez dobudowanie do skrzydła zachodniego tzw. Kurzej Stopy oraz założenie nowego dziedzińca gospodarczego, majdanu i wielu zabudowań gospodarczych. Bonerowie postawili również w latach 1530–1540 opisywaną tutaj barokową kaplicę zamkową.
Kolejny właściciel – Jan Firlej, mąż córki Seweryna Zofii, marszałek wielki koronny, wojewoda i starosta krakowski oraz kolejni przedstawiciele wielkich patriotów, wybitnych polityków i mecenasów sztuki władali Ogrodzieńcem ponad 100 lat – nadal go rozbudowując i nadając budowli barokowy styl.
Najazd Szwedów w 1655 r. poważnie uszkodził południowe mury zamkowe. Kolejny właściciel – Stanisław Warszycki – dokonał koniecznych napraw, a także wzniósł na przedzamczu stajnie i wozownię oraz wybudował potężny mur obronny. Niestety nie uchroniło to budowli przed kolejnym najazdem Szwedów w 1702 r., który zapoczątkował jej upadek. Opuszczony w 1810 r. zamek zaczął popadać więc w ruinę, którą rozbierali okoliczno chłopi wykorzystując jako budulec. Wówczas także zniszczeniu uległa zabytkowa kaplica zamkowa, którą postanowiono odbudować, wykorzystując do tego celu materiał budowlany pozyskany z rozbiórki warowni.
Źródło: peuk.fiiz.pl
