Dwór w Palowicach
A/133/10 z 15.03.1966; 598/66 z 15.03.1966
Opis
Dwór w Palowicach wzniesiony został w latach 1860-1880 w stylu klasycystycznym. Podpiwniczony, parterowy budynek zbudowany jest na planie zbliżonym do prostokąta i nakryty dachem mansardowym. Siedmioosiowa fasada posiada pozorny, trzyosiowy, piętrowy ryzalit środkowy. Od strony ogrodu podobny ryzalit dekorują piętrowe, ośmioboczne wieżyczki. Wewnątrz budowla posiada trzytraktowy, symetryczny układ z obszerną sienią na osi. Dwór należał do rodziny Tiele-Wincklerów, przez których został wzniesiony. Jeszcze przed powstaniem obecnej budowli, w roku 1842 Palowice nabyte zostały przez Franciszka von Wincklera, właściciela kopalni w Miechowicach, Katowicach, dóbr katowickich, mysłowickich. Gdy zmarł w 1851 r., spadkobierczynią majątku stała się jego córka Waleska, która wyszła za porucznika Huberta von Tiele. Przyjął on nazwisko Tiele-Winckler. W rękach Tiele-Wincklerów, będących jedną ze znaczniejszych rodzin arystokratycznych na Śląsku, oprócz miejscowości Palowice znajdowały się również m.in. Boguszowice, Katowice, Kujawy, Miechowice, Moszna, Mysłowice, Orzesze, Rozdzień, Zawada. Przedstawiciele rodu byli właścicielami dworu do 1945 r. Po wojnie urządzono w jego wnętrzach mieszkania, oddział poczty i kawiarnię. W realiach PRL nieremontowany i zaniedbany budynek popadał stopniowo w ruinę, wskutek czego w latach 90-tych zeszłego stulecia, ze względu na stan techniczny, wysiedlono stąd ostatnich mieszkańców. Równocześnie miały wówczas miejsce prace remontowe dachu. Dwór przez pewien czas stał pusty. Od 2009 r. stanowi własność prywatną, a w latach 2011-2012 był remontowany. Z dworem sąsiadują reszki zabytkowego parku z początku XIX w.
Źródło: slaskie.travel
Historia
Pierwszy urzędowy dokument o Palowicach pochodzi z 1308 r. Palowice jako wieś przez półtora wieku należały do bezpośrednich włości książąt raciborskich. Były wprawdzie na krótko razem z Żorami zastawione książętom cieszyńskim, ale niebawem wróciły znowu do książąt raciborskich. Po śmierci Jana I rządy w Księstwie Raciborskim przejął jego syn Jan II, zwany też „żelaznym”, który władał do 1424 r. Zaraz po ślubie w 1407 r. wyznaczył swej żonie Helenie w dożywotnie posiadanie ziemię pszczyńską z Pszczyną, Mikołowem i Bieruniem. Pięć lat później, w 1412 r., książę Jan II powiększył te terytoria jeszcze dodatkowo o wsie Pielgrzymowice, Pawłowice, Warszowice i Woszczyce. W ten oto sposób Palowice znalazły się w posiadaniu księżnej Heleny.
Data przejęcia Palowic w ręce prywatne nie jest dokładnie znana. Wiadomo natomiast, iż pierwszym ich właścicielem był Maciej Osiński, a następnym Mikołaj Skrzytowski ze Skrzypowa. 31 sierpnia 1488 r. w czwartek po św. Bartłomieju książę zezwolił Skrzytowskiemu zbudować tu młyn, a całe dobra uznał za jego własność. Trzecim właścicielem Palowic był kanclerz księstwa – Zygmunt Wyszkota. Przez kolejnych pięć dziesięcioleci panowali tutaj Wyszkoty: najpierw Zygmunt – senior, a później jego syn Zygmunt. W 1560 r. Zygmunt Wyszkota sprzedał je, łącznie z młynem Hochołóg, Michałowi Brandysowi z Graboszyc. Michał Brandys przypuszczalnie był właścicielem Palowic przez 12 lat. W międzyczasie aktem darowizny staw Hochołóg wraz z młynem leśnym podarowany został młynarzowi – Marcinowi.
Następną datą mówiącą o losach Palowic jest 1682 r., kiedy to ich właścicielem był Balzer Szymoński. Po Szymońskich nowym właścicielem tej ziemi stał się burgrabia cieszyński dóbr kameralnych Karol Zygmunt Spens z Baden. W XVIII w. wieś miała kolejno sześciu różnych właścicieli. W 1772 r. nowym właścicielem Palowic stał się baron Maciej Wilczek, z rąk którego przeszły one na własność Emanuela von Tlucka. To on właśnie zdecydował się na wybudowanie dworu, który przetrwał do czasów współczesnych. Po nim zaś Palowice, a więc i sam dwór, stały się własnością znanej rodziny von Wincklerów.
Źródło: peuk.fiiz.pl