Kościół pw. św. Wawrzyńca w Orzeszu
673/66 z 28.05.1966
Opis
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Orzeszu jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która jest położona na terenie dekanatu Orzesze należącego do archidiecezji katowickiej.
Wzniesiony w 1590 r. pw. św. Katarzyny kościół na przestrzeni wieków przechodził różne koleje losu. W wyniku prowadzonych w nim prac remontowych i renowacyjnych, zmianie uległa zarówno architektura zewnętrzna kościoła, jak wygląd jego wnętrza. Mimo to gotycka architektura elewacji sytuuje orzeski kościółek wśród wyjątków budownictwa sakralnego końca XVI w. Renesansowe sklepienia, chór wsparty na toskańskich filarach i zdobiące go herby rodowe ówczesnych właścicieli Orzesza to najcenniejsze elementy wystroju wnętrza. Do czasów współczesnych zachowało się jednak niewiele ruchomych zabytków stanowiących wyposażenie kościoła. Na szczególną uwagę zasługują więc pochodzące z XVII–XVIII w. obrazy św. Katarzyny, św. Wawrzyńca i Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny, które niegdyś zdobiły znajdujące się w kościele trzy ołtarze.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
W piśmie z 1654 r. zaświadczono, że orzeski kościółek, w stylu romańskim, zbudowali w 1150 r. zakonnicy templariusze. Zamierzali również postawić obok klasztor, jednak właściciel Orzesza von Trach ten plan udaremnił. Gdyby przyjąć, że to świadectwo jest wiarygodne, można by datę powstania wioski cofnąć o paręset lat. Fakty są jednak takie, że pierwsza historyczna wzmianka na temat Orzesza pojawiła się w dokumentach z czasów Heleny, księżnej raciborskiej, w których wymienia się między innymi wieś rycerską Orzesze.
Pomimo, iż parafia pw. św. Wawrzyńca w Orzeszu została erygowana dopiero w 1980 r., historia jej kościoła sięga XVI w. Świątynia, wówczas pw. św. Katarzyny, została bowiem wzniesiona ok. 1590 r. z fundacji ówczesnych właścicieli Orzesza – Wawrzyńca Tracha i jego żony Anny Marii z Frankenbergów. Były to czasy reformacji, w związku z czym do 1628 r. kościół znajdował się w rękach protestantów. W czasie wojny trzydziestoletniej został zaniedbany i zdewastowany, ale w 1553 r. przeprowadzono jego gruntowny remont. Stał się wówczas kościołem filialnym parafii w Woszczycach. W 1696 r. proboszcz woszczycki ks. Mikołaj Wróblewski uzyskał w Kurii Biskupiej w Krakowie zezwolenie na odprawianie w nim nabożeństw, a ks. proboszcz Ignacy Drabik zaprowadził zwyczaj odprawiania w nim mszy św. trzy razy w roku: w święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, św. Wawrzyńca i św. Katarzyny. W 1852 r. na skutek uderzenia pioruna zniszczona została wieżyczka i część dachu. W związku z tym wydarzeniem, w 1853 r. świątynię poddano generalnemu remontowi. Zbudowano nową, wyższą wieżę, a wewnątrz posadzkę ceglaną zastąpiono posadzką kamienną. W 1897 r. ufundowano nowe neogotyckie ołtarze i ambonę.
Świątynia pełniła rolę filiału do 1906 r., kiedy to ustanowiono przy niej kurację. Od 1 sierpnia 1912 r. do czasu oddania w Orzeszu nowego kościoła w 1930 r. pełniła ona zaś rolę kościoła parafialnego dla Orzesza.
Zniszczony w czasie II wojny światowej kościół został odrestaurowany w latach 1945–1946 staraniem ks. proboszcza Władysława Wojciecha. W 1947 r. artysta malarz Felicjan Łatko z Orzesza wykonał w nim polichromię.
Nadal jednak nie odprawiano w nim regularnie mszy św., jedynie w uroczystość odpustową ku czci św. Wawrzyńca oraz w Dzień Zaduszny. Sytuacja ta zmieniła się dopiero w 1967 r., kiedy mianowany został rektor kościoła, którym został ks. Jan Gacka. Od tego czasu w kościele regularnie odprawiano eucharystię. Dodatkowo, w 1967 r. zostały rozebrane neogotyckie ołtarze i ambona z 1897 r. oraz został wykonany nowy wystrój wnętrza. Kamienną posadzkę zastąpiono marmurową.
Ostatecznie, 3 maja 1980 r. przy zabytkowej świątyni erygowano parafię.
Na Rok Jubileuszowy 2000 parafia ufundowała nowy kamienny ołtarz i ambonkę. Projekt wykonany przez inż. arch. Ryszarda Kopca zrealizowała firma Pana Grzechaca z Ciasnej, a rzeźby wykonał Piotr Kłosek ze Szczyrku. Uroczystego poświęcenia nowego ołtarza dokonał ks. biskup Stefan Cichy 13 sierpnia 2000 r. W 2002 r. odnowiona została wieża kościoła, wykonano nowy krzyż, wymieniono okna i wstawiono witraże wykonane w pracowni Adama Stawińskiego w Chorzowie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
