Dworek na Spalenisku w Ochabach Wielkich
163/60 (R/434/54) z 27.02.1960; A-356/78 z 17.08.1978
Opis
Zabytkowy XVIII-wieczny dworek, stanowiący niegdyś siedzibę zamożnych właścicieli Ochab, stanowi obecnie siedzibę Stadniny Koni „Ochaby”, która zajmuje się hodowlą koni angloarabskich pochodzenia francuskiego.
Zabytkowy, XVIII-wieczny dworek na Spalenisku, nazywany niegdyś zamkiem lub zameczkiem, początkowo stanowił rezydencję mieszkalną zamożnych właścicieli Ochab. Zbudował go jeden z nich – baron Maksymilian Wilhelm Kalisch. Po nim dworek przeszedł we władanie Komory Cieszyńskiej.
Na przełomie XVIII i XIX w. w Ochabach powstał folwark, w którym rozpoczęto hodowlę koni, zarówno pociągowych, jak i rasowych ogierów. W ramach parcelacji majątku Komory Cieszyńskiej rozpoczętej po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., część folwarku została przekazana na potrzeby wojska polskiego celem zorganizowana stada rozrodczego dla polskiej kawalerii, natomiast w Ochabach hodowano źrebięta i konie pociągowe. Kiedy pierwszym dyrektorem stadniny został Kajetan Kajetanowicz, dworek na Spalenisku stał się centrum stadniny.
Po zakończeniu II wojny światowej stadnina w Ochabach stała się częścią Państwowego Stada Ogierów w Drogomyślu i do dzisiaj jest jedyną stadniną w Polsce zajmującą się hodowlą koni angloarabskich pochodzenia francuskiego. Obecnie zabytkowy dworek stanowi siedzibę Stadniny Koni w Ochabach, jednej z najlepszych stadnin w województwie śląskim. Jej oferta obejmuje nie tylko sprzedaż koni, ale również jazdy konne oraz organizowanie przeróżnych imprez.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Pierwsza wzmianka o Ochabach pochodzi z 1305 r., ale jest wielce prawdopodobne, iż osada ta istniała już w poł. XII w. Ochaby wchodziły w skład Księstwa Cieszyńskiego jako wieś szlachecka. W swojej długiej historii Ochaby miały wielu właścicieli. Byli wśród nich m.in. Brodeccy, Bludowscy, Cikanowie i Hałcnowscy. W II poł. XIV w. osadę nabył przybyły najpewniej z Niemiec Gelhorm. Za jego rządów istniały już tutaj stawy rybne oraz browar i palarnia wódki.
Do 1653 r. Śląsk Cieszyński pozostawał we władaniu książąt z rodu Piastów. Ostatnią z nich była Elżbieta Lukrecja. Po jej bezpotomnej śmierci Księstwo Cieszyńskie przeszło na austriackich Habsburgów, którzy z dóbr książęcych utworzyli tzw. Komorę Cieszyńską. Wówczas to ówczesny właściciel Ochab – baron Maksymilian Wilhelm Kalisch – wybudował tutaj dworek na Spalenisku, który w 1798 r. sprzedał wraz z całym majątkiem księciu Albrechtowi Habsburgowi. Majątkiem książęcym zawiadywał zarządca.
W 1790 r. Ochaby liczyły 681 mieszkańców. Jak na owe czasy była to duża wieś. Istniała już wówczas czynna szkoła. Nauka odbywała się w adoptowanych pomieszczeniach do ok. 1880 r., kiedy to wybudowano nową szkołę. Na przełomie XVIII i XIX w. powstał tutaj również folwark, w którym rozpoczęto hodowlę koni, zarówno pociągowych, jak i rasowych ogierów.
Początek XX w. zapisał się w dziejach Ochab znacznym ożywieniem w życiu społecznym i gospodarczym. Odnotowano postęp w rolnictwie, a w 1909 r. powstała Ochotnicza Straż Pożarna.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. ochabscy chłopi wypędzili zarządcę dóbr książęcych N. Michicza i przeprowadzili parcelację ziemi. Znaczna część dóbr przeszła jednak pod zarząd państwowy, w tym gospodarstwo Kamieniec i Stadnina Koni na Spalenisku. W 1919 r. część Ochab przejściowo została opanowana przez wojska czeskie w wyniku działań wojennych o Śląsk Cieszyński.
W dwudziestoleciu międzywojennym Ochaby przeżywały okres ożywienia gospodarczego, który został przerwany wybuchem II wojny światowej. Na skutek napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę w 1939 r. Śląsk Cieszyński został wcielony do Rzeszy. Polaków z Ochab siłą wcielano do Wermachtu, opornych wywożono do obozów koncentracyjnych. W samych zaś Ochabach istniał obóz jeńców radzieckich.
Armia Czerwona wyzwoliła miejscowość 3 maja 1945 r. Niedługo potem swoją działalność wznowiła ochabska stadnina koni. Decyzją Ministra Państwowych Gospodarstw Rolnych w 1952 r. utworzona została Stadnina Koni „Pruchna”, której zadaniem była hodowli koni angloarabskich, które sprowadzono tutaj już w 1947 r. i ulokowano w czterech stadninach w całej Polsce. Na Śląsk konie przyjechały w 1952 r. i zostały umieszczone w gospodarstwie Ochaby. Szybko okazało się, że ochabski mikroklimat wyjątkowo sprzyja rozwojowi angloarabów francuskich. Od chwili utworzenia stadniny wyhodowano w niej wiele znakomitych koni, które wywarły duży wpływ na polską hodowlę. Angloaraby z Ochab okazały się wspaniałymi końmi sportowymi.
Źródło: peuk.fiiz.pl