Budynek Stacji Kolei Wąskotorowej w Nędzy
A/1476/92 z 01.03.1993
Opis
Nędza Wąskotorowa to dzisiaj jedynie nazwa stacji kolei wąskotorowej w Nędzy, która otwarta została na początku XX w. i działała jeszcze do niedawna. Plany jej przywrócenia do kolejowego życia i wpuszczenia z powrotem na tory pociągów nadal pozostają w sferze koncepcyjnej. Projekt promowany przez Górnośląskie Towarzystwo Kolejowe z Nędzy zakłada organizowanie przejazdów na trasie Suminka - Mała Nędza - Babice, skąd niedaleko jest do znanego rezerwatu Łężczok oraz zaadaptowanie budynku stacji na małą gastronomię. Niestety, zabytkowy budynek stacji nadal pełni funkcje mieszkaniowe. A szkoda, bo wąskotorówka nadal funkcjonuje i organizuje przewozy turystyczne na trasie Rudy - Paproć - Rudy i Rudy - Stanica - Rudy, które cieszą się ogromną popularnością. Wiele miejscowości, nie tylko w Polsce, ale całej Europie, np. w Wielkiej Brytanii, organizuje na bazie starych linii wąskotorowych, wycofanych z transportu publicznego, unikatowe produkty turystyczne. Może kiedyś również stanie się tak w Nędzy. Na pewno pierwszym krokiem ku uratowaniu tego jakże cennego dziedzictwa technicznego było wpisanie zarówno budynku stacji, jak i całej linii kolejowej na trasie Rudy - Markowiec do rejestru zabytków. To uchroni je z pewnością przed całkowitym zniszczeniem.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Kolej w Nędzy pojawiła się już w poł. XIX w., kiedy to w 1847 r. do użytku oddana została linia normalnotorowa z Koźla do Bogucina przez Nędzę i Racibórz. Na pocz. XX w., dokładnie w 1902 r. otwarto tutaj natomiast stację wąskotorową. Historia tej kolejki sięga końca XIX w. Jako pierwszą do użytku oddano w 1899 r. linię o długości 23,51 km z Gliwic przez Nieborowice do Rud Wielkich. Był to pierwszy etap projektu przewidującego doprowadzenie linii kolejowej aż do Raciborza. 28 lutego 1901 r. tor kolejowy dotarł do miejscowości Paproć. Natomiast 1 kwietnia następnego roku oddano do eksploatacji dalszy odcinek z Paproci do Markowic Raciborskich. Ostatni fragment linii budowanej etapami doprowadzono do Plani (obecnie Płoni) – dzielnicy Raciborza 17 maja 1903 r. Cała trasa z Gliwic do Raciborza przez Bojków, Nieborowice, Pilchowice, Stanice, Rudy, Szymocice, Nędzę i Babice liczyła łącznie 51 km.
Już w pierwszym roku swojego istnienia kolej przewiozła 279 646 pasażerów i 10 009 ton towarów. Należy podkreślić, że był to najwygodniejszy środek komunikacji pasażerskiej na trasie Gliwice - Racibórz. Podróż normalnotorowym pociągiem osobowym, z konieczną przesiadką w Kędzierzynie trwała ok. 2,2 godz. Kolej wąskotorowa, mimo że czas jazdy miała porównywalny, to obsługiwała 10 miejscowości pozbawionych do tej pory sprawnej komunikacji. Do 1945 r. z tego rodzaju transportu pasażerskiego korzystało ok. 700 tys. osób rocznie, a po II wojnie światowej aż do pocz. lat 60. już ponad milion. Rekord zanotowano w 1954 r., kiedy to przewieziono 1 834 400 pasażerów. W 1991 r., który był ostatnim rokiem funkcjonowania regularnego ruchu pod szyldem PKP, z usług tej kolei skorzystało 90 292 osób.
Dzisiaj po dawnej kolei pozostał jedynie liczący 6 km długości odcinek ze Stanicy przez Rudy do Paproci i obiekty z układem torowym w Rudach. Główne budynki dworcowe na stacjach w Stanicy, Nędzy i Paproci po zniszczeniach, których doznały w 1945 r., nieudolnie odbudowane zatraciły swój dawny wygląd.
Cała linia kolejowa z Gliwic do Raciborza Markowic została wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków i od 1 marca 1993 r. jest chroniona prawem. W ten sposób uczyniono pierwszy krok dla ratowania tego niezwykle interesującego systemu transportu szynowego, posiadającego bogatą, ponad 100-letnią historię.
Źródło: peuk.fiiz.pl
