Pałac w Łodygowicach
A-599/89 z 01.06.1990
Opis
Murowany, obronny dwór w Łodygowicach wznosić zaczął książę Jerzy Zbaraski w roku 1630. Nowa budowla zastąpić miała stary, drewniany dwór. Po śmierci Zbaraskiego tutejsze dobra stały się własnością Wiśniowieckich, potem zaś - jako wiano - trafiły w ręce Stanisława Warszyckiego. Ten zaś, wojewoda mazowiecki i kasztelan krakowski, był w owych czasach bohaterem licznych awantur, znanym z niezbyt uczciwych interesów i postępków, a przy tym miał też ujawniać sadystyczne skłonności wobec swych bliskich oraz poddanych. Warszycki postanowił kontynuować budowę rezydencji. W 1673 r. dwór otoczony został nowymi fortyfikacjami. Miały one stanowić zabezpieczenie w niespokojnych czasach, gdy okoliczne tereny były łupione nie tylko przez wroga, ale i nieopłacane wojska krajowe. Warszycki sam zresztą też nie gardził najazdami na ziemie sąsiadów. Z początkiem XVIII w. przedstawiciele rodu Warszyckich spierali się o majątek, także przy użyciu przemocy. Jeden z nich, Jerzy, w 1709 r. zajął rezydencję siłą. Po okresie przynależności do Warszyckich, łodygowicka fortalicja w latach 30-tych XVIII w. wraz z tutejszymi dobrami przeszła w ręce Borzęckich, a następnie kolejnych rodów. Budowla przez pewien czas, szczególnie w wieku XIX, dość często zmieniała właścicieli - zarówno arystokratów, jak i kupców. W 1866 r. majątek zakupiła Klementyna Primovesi de Weber, będąca żoną austriackiego majora, Adolfa Klobusa. Oni to dokonali gruntowanej przebudowy, podczas której obiekt utracił dotychczasowe cechy dworu obronnego. Powstały wówczas arkady wejściowe, neogotyckie attyki oraz charakterystyczny, glazurowany dach. Zmienione zostały także wnętrza. Pałac znajdował się w rękach rodziny Klobusów do śmierci ostatniego przedstawiciela rodu, Otto Klobusa, w 1942 r. W 1945 wnętrza obiektu zostały gruntownie okradzione. Później łodygowicki pałac pełnił różne funkcje.
Źródło: slaskie.travel
Historia
Łodygowice powstały w XIII w. na miejscu zniszczonych najazdem Tatarów słowiańskich osad. Z uwagi na fakt, iż osadzali się tutaj przede wszystkim koloniści niemieccy, wieś założono na prawie magdeburskim. Pierwsze wzmianki o sołtysie Łodygowic, niejakim Ludwiku Lisko, pochodzą z 1310 r. Pierwsze informacje o tutejszej parafii pochodzą natomiast z 1373 r.
Do końca XIII w. Łodygowice były wsią książęcą. Następnie książę opolski Władysław podarował je zakonowi Cystersów z Rud koło Raciborza. W 1474 r. opat Piotr III sprzedał je Piotrowi Komorowskiemu. Pozostały one w posiadaniu tej rodziny aż do 1624 r. W 1608 r. po śmierci Krzysztofa Komorowskiego, Żywiecczyzna została podzielona między trzech jego synów. Tak powstały tzw. Państwa (klucze): Suskie, Ślemieńskie i Żywieckie, w granicach którego znalazły się Łodygowice. Klucz Żywiecki odziedziczył Mikołaj, który po tym jak się zadłużył, sprzedał w 1618 r. Łodygowice wraz z przyległościami Krzysztofowi Rarowskiemu. Tak powstał kolejny klucz, czyli tzw. „Państwo Łodygowickie”. Wkrótce po tym Rarowski zamienił dobra z księciem Jerzym Zbaraskim, kasztelanem krakowskim. To właśnie on, na miejscu wcześniejszych XIV-wiecznych drewnianych umocnień, rozpoczął w 1629 r. budowę dworu obronnego. Zbaraski zmarł w 1631 r. nie pozostawiając po sobie potomka. Jego fortuna przeszła więc na Janusza z domu książąt Wiśniowieckich. Po śmierci Janusza Wiśniowieckiego, Łodygowice otrzymał na własność w charakterze wiana żony – Heleny (córki Konstantego Wiśniowieckiego) Stanisław Warszycki, który to dokończył w 1673 r. budowę zamku w Łodygowicach, otoczył go murem, fosami i wałami tak, że stworzyć silną pograniczną fortyfikację. Po śmierci Warszyckiego w 1681 r. dobra łodygowickie przechodziły różne koleje losu. Najpierw dostały się w ręce jego syna – Jana Kazimierza Warszyckiego, potem szwagra – Michała Warszyckiego, a po jego śmierci w 1697 r. zarządzała nimi wdowa po Janie Kazimierzu – Zofia Domicela.
Od 1707 r. dochodziło do wielu sporów o te ziemie. Liczne zajazdy, sądy spowodowały upadek majątku, który w końcu dostał się rodzinie Borzęckich. W 1773 r. włości przeszły w posiadanie Ignacego Kalinowskiego – cześnika halickiego, starosty lelowskiego, pułkownika królewskiego i posła na sejm, który powiększył pola uprawne i poprawił stan majątku. Ich kolejnymi właścicielami byli m.in. von Anhaltowie, Fuerstensteinowie i jako ostatni – Klobusowie. Wiek XIX zaznaczył się w historii łodygowickiego majątku jego zdecydowaną przebudową, która nadała mu charakter neogotyckiego pałacu. W 1945 r. znaczną część gruntów ostatniego włodarza ziem łodygowickich rozparcelowano, resztę w 1956 r. przejął Skarb Państwa. Obecnie we wnętrzach pałacu mieszczą się różne instytucje publiczne, m.in. Gminna Biblioteka Publiczna.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Uwagi
Zespół dworski jest, z uwagi na pełnione funkcje, miejscem ogólnodostępnym. Nie jest jednak atrakcją udostępnioną do zwiedzania, choć jego wnętrza można zobaczyć odwiedzając Gminną Bibliotekę Publiczną.
