Kościół pw. św. Marcina w Lesznej Górnej
953/68 (R/346/52) z 24.10.1967; A-272/78 z 03.02.1978
Opis
Kościół pw. św. Marcina jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu goleszowskiego należącego do diecezji bielsko-żywieckiej.
Wzniesiona na początku XVIII w. świątynia reprezentuje styl późnobarokowy. Na jej elewacjach widoczne są podziały ramowe, boczne, podparte parami masywnych szkarp. Wnętrze kościoła zachwyca swoim bogactwem i przepychem. Posiada niezwykle bogaty wystrój, w którym na szczególną uwagę zasługują m.in. stiukowe dekoracje na sklepieniach, późnobarokowe ołtarze, liczne obrazy oraz figury.
Niezwykle cennym zabytkiem w kościele jest pochodząca z końca XVI w. renesansowa rzeźba ze stojącą postacią w zbroi, którą to jest Jan Czelo z Czechowic – właściciel dóbr i zamku w Dzięgielowie, który stanowi jeden z najważniejszych zabytków gminy Goleszów.
Jego postać przenosi turystów z kościoła do XVI-wiecznego zamku rycerskiego w Dzięgielowie – miejsca niezwykłego, pełnego uroku i tajemnic historycznych, które obowiązkowo trzeba zobaczyć. Można w nim spędzić noc, a także zorganizować wspaniałą imprezę. Warto podkreślić, iż pomimo wielu dokonywanych w nim zmian architektonicznych, zamek zachował po dziś dzień charakter renesansowy z partiami gotyckimi oraz barokowymi. Cała budowla wykonana z kamienia i cegły jest otynkowana, jednopiętrowa i częściowo podpiwniczona. Pierwotnie założenie miało kształt nieregularnego czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Po rozbiórce skrzydła wschodniego zamek składa się obecnie z trzech skrzydeł piętrowych, otynkowanych, krytych dwuspadowymi dachami, które otaczają otwarty dziedziniec i czwartego, przylegającego do budynku od północy. W głównym zachodnim skrzydle mieści się otwór przejazdowy (sień z bramą), od zewnątrz półkolisty, a od wewnątrz zamknięty łukiem spłaszczonym z kamiennym portalem. Nad bramą mieści się kamienny kartusz herbowy z II poł. XVIII w. o dekoracyjnych formach. Po jej prawej stronie znajduje się także sklepiona krzyżowo-kolebkowa zamkowa kaplica. Z otwartego trzema arkadami na dziedziniec ganku prowadzą szerokie kamienne schody na piętro, gdzie zlokalizowane było reprezentacyjne mieszkanie właścicieli. Skrzydło zachodnie połączone było z południowym, pełniącym także funkcje mieszkalne. Natomiast w skrzydle północnym od strony dziedzińca umieszczono obory chlewnie i stajnie oraz pomieszczenia dla dworskiej czeladzi. Dobudowany do niego prostokątny budynek mieścił także mieszkalne pokoje. Ozdobami zamku są umieszczone nad bramą wjazdową renesansowe kamienne portale z 1768 r. ozdobione kartuszami z herbami ówczesnych właścicieli Dzięgielowa: Śreniawa – Goczalkowskich i Odrowąż – Sedlnickich. Ufundowali oni także opodal zamku figury św. Floriana i św. Antoniego z Dzieciątkiem, które dzisiaj podziwiać można w Parku Pokoju w Cieszynie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Kościół pw. św. Marcina wzniesiono w I poł. XVIII w. w miejscu wcześniejszej świątyni, drewnianej. Została ona zbudowana przez ewangelików, jako że Śląsk Cieszyński znajdował się na przełomie XV/XVI w. pod dużym wpływem nauki Marcina Lutra i charakteryzował się bodaj największą koncentracją wiernych wyznania protestanckiego. Pod wpływem szerzących się jednak tutaj prześladowań oraz ruchu kontrreformacyjnego, ewangelicy zostali zmuszeni do przekazania kościoła parafii rzymskokatolickiej w 1688 r. Z uwagi jednak na fakt, iż świątynia była już zniszczona, parafia zdecydowała się wystawić na początku XVIII w. nowy murowany kościół. Poprzedni został rozebrany, a część jego wyposażenia trafiło do nowej świątyni. Nowy kościół poświęcono św. Marcinowi. Przetrwał on do czasów współczesnych w swojej pierwotnej formie. Poddawany był jedynie niezbędnym pracom remontowym i renowacyjnych. W latach 60. XX w., ze względu na wstrząsy podczas odstrzałów w sąsiednich kamieniołomach, świątynia została wzmocniona ściągami.
Jeżeli chodzi o samą Leszną Górną, po raz pierwszy była ona wzmiankowana w 1305 r. Tutejsza parafia istniała już prawdopodobnie pod koniec XIII w., możliwe więc, iż przed kościołem zbudowanym przez ewangelików w XV/XVI w., istniała tutaj katolicka świątynia drewniana, która jako pierwsza pełniła rolę kościoła parafialnego. Nic jednak na jej temat nie wiadomo. W 1529 r., decyzją księcia cieszyńskiego Wacława II, Leszną Górną otrzymał Jan Czelo z Czechowic – kanclerz na dworze cieszyńskim i znajdowała się ona następnie we władaniu tej właśnie rodziny, podobnie zresztą jak pobliski Dzięgielów, w którym ów Jan wzniósł pod koniec XV w. istniejący do dnia dzisiejszego renesansowy zamek.
Źródło: peuk.fiiz.pl