Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa Męczennika w Łanach Wielkich
1585/95 (101/4/62) z 12.04.1962
Opis
Kościół pw. św. Wojciecha jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu żarnowieckiego należącego do diecezji kieleckiej.
Stojący w centrum, na wzgórzu kościół jest najważniejszą budowlą Łanów Wielkich. Jeśli wierzyć tradycji, ufundowała go w 1335 r. sama królowa Adelajda, żona Kazimierza Wielkiego. Za takim okresem jego powstania przemawia również jego styl architektoniczny, który nosi wyraźne cechy romanizmu i gotyku. Oczywiście współczesna budowla różni się od tej pierwotnej, została bowiem na przestrzeni wieków znacznie rozbudowana. Do XIV-wiecznego gotyckiego prezbiterium przylega bowiem przedłużona w 1850 r. nawa oraz dobudowana w 1889 r. kaplica poświęcona Matce Boskiej Częstochowskiej.
W jego wnętrzu zachowały się do czasów współczesnych średniowieczne freski, która przedstawiają sceny Sądu Ostatecznego z Chrystusem na Tronie (w absydzie) oraz wizerunek św. Jerzego walczącego ze smokiem (w prezbiterium), a także motyw umęczonych na kolcach żywego drzewa (w nawie). Polichromie utrzymane są w tzw. konwencji graficznej, do której to zaliczana jest także dekoracja ścienna w kościele parafialnym w Koziegłowach. Dzieła te cechują się narracyjnością, czyli logicznym ciągiem scen przedstawiających wydarzenia z historii chrześcijaństwa. Inne cechy wspólne to wyraźne położenie nacisku na wartości linearne w oddaniu przedstawianych motywów.
Przed kościołem stoi zabytkowa figura św. Wojciecha z końca XVII w.
Kościół w Łanach Wielkich jest obiektem unikalnym na skalę całej Polski, zarówno z uwagi na jego związki z Polską pierwszych Piastów i kultem pierwszych świętych, jak również ze względu na elementy architektoniczne stylów romańskiego i gotyckiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Według źródeł historycznych na terytorium dzisiejszych Łanów Wielkich istniał gród Żarnowiec, który wraz z kilkunastoma okolicznymi wsiami tworzył jednostkę opolną. Pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Żarnowcu Starym pojawiła się już w 1255 r. Cztery lata wzmiankowana była już świątynia, której patronował św. Wojciech. Obecny kościół został wzniesiony w miejsce poprzedniego, drewnianego, prawdopodobnie w 1335 r. z fundacji żony Kazimierza Wielkiego – królowej Adelajdy. Powszechnie uważa się, że jeszcze wcześniej, w czasach przedchrześcijańskich, znajdował się tutaj ośrodek kultu pogańskiego. Możliwe jest, iż w czasie swojej podróży do Gniezna, prawdopodobnie w 996 r., przybył tu i nauczał św. Wojciech, na pamiątkę czego, parafia wybrała go za swojego patrona.
Prawdopodobnie ok. 1496 r. Żarnowiec przeniesiono na obecne miejsce, a na jego miejscu powstała wieś Łany, które w XVII w. podzielono na Małe i Wielkie.
Kościół pw. św. Wojciecha był w swojej historii wielokrotnie przebudowywany, m.in. w latach: 1772, 1850, 1884 i 1889 r., dzięki czemu został rozbudowany i uzyskał swoją obecną sylwetkę. Do 1857 r. pełnił rolę świątyni parafialnej dla Łan Wielkich i Żarnowca.
W ostatnich latach w świątyni przeprowadzone zostały, w ramach projektu dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej, prace renowacyjne o wartości przekraczającej znacznie 1 mln zł.
Źródło: peuk.fiiz.pl