Kościół pw. św. Anny w Krzyżanowicach
A-150/55 z 17.02.1955
Opis
Kościół pw. św. Anny jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu tworkowskiego należącego do diecezji opolskiej.
Pochodzący z końca XVIII w. kościół reprezentuje charakterystyczny dla tego okresu styl późnobarokowy. Jego najstarszą częścią jest datowana na XV–XVI w. gotycko-renesansowa wieża. Ponadto fasadę świątyni zdobi neogotycki portal, nad którym widnieje kartusz herbowy fundatorów kościoła i jednocześnie ostatnich właścicieli Krzyżanowic – Lichnowskich.
Obok kościoła znajduje się klasycystyczna plebania, przebudowana w latach 1820–1826. Na terenie parafii warto również zobaczyć stojącą nieopodal świątyni parafialnej pochodzącą z XVII w. figurę św. Jana Nepomucena. Rzeźba ta, wykonana w stylu późnego baroku, przedstawia Świętego stojącego na leżącym diable z żeliwnymi skrzydłami nietoperza, po bokach zaś adorujące aniołki. Godna uwagi jest ponadto druga kapliczka św. Jana Nepomucena, znajdująca się przy ulicy Moniuszki, również z XVII w. Wejście do niej i otwory okienne zamknięte są półkoliście. Przykryta jest dwuspadowym daszkiem, a w jej szczycie widnieje medalion.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Krzyżanowice został prawdopodobnie lokowane w XIII w. Pierwszy o nich zapis znaleźć można w dokumentach arcybiskupa gnieźnieńskiego z 1285 r. Wówczas nosiły one nazwę Krziżanowitz. Jej pochodzenie jest trudne do określenia. Niektórzy uważają, iż pochodzi ona od imienia Crizan, z kolei inni wywodzą ją po prostu od słowa krzyż. Warto tutaj jednak dodać, iż osadnictwo na tych ziemiach pojawiło się dużo, dużo wcześniej, bo już w epoce brązu. Świadczą o tym dokonane w Krzyżanowicach odkrycia archeologiczne.
W najdawniejszych czasach Krzyżanowice składały się z dwóch części, należących do rodziny Tworkowskich i Debeszów. Przez wieki obie części wielokrotnie zmieniały właścicieli: były sprzedawane, wchodziły w skład posagów, były dziedziczone przez nieraz bardzo dalekich krewnych zmarłych właścicieli. W jedną posiadłość Krzyżanowice zostały połączone w 1708 r., a ich nowym właścicielem został baron Karol Gabriel von Wengerski (Węgierski). W 1775 r. Krzyżanowice przeszły w ręce rodziny Lichnowskich, którzy zarządzali nimi i innymi podległymi im majątkami, przez sześć pokoleń, aż do 1930 r.
Pierwsza krzyżanowicka świątynia wspominana jest w dokumentach w 1447 r. Możliwe jednak, że przed nią stał tutaj pierwotny kościół, o którym mowa jest w 1285 r. Wówczas bowiem wymieniono w dokumentach proboszcza w Krzyżanowicach, a istnienie parafii potwierdzone zostało w 1376 r. (w rejestrze świętopietrza) i 1447 r. (wówczas znajdowała się ona w ramach archiprezbiteratu raciborskiego i nosiła wezwanie Narodzenia Najświętszej Maryi Panny). Parafia do 1810 r., czyli do kasaty zakonu, znajdowała się po patronatem cystersów z Rud.
Kościół z 1447 r. był drewniany, miał długość 13 m i szerokość 7 m. W jego miejscu w XVIII w. wybudowana została świątynia murowana. Miało to miejsce w latach 1791–1793, a jej fundatorem była rodzina Lichnowskich, ówczesnych i zarazem ostatnich właścicieli Krzyżanowic.
Świątynia w praktycznie niezmienionym stanie dotrwała do czasów II wojny światowej, kiedy to została znacznie uszkodzona. Przez tereny te przechodziła bowiem linia frontu i miasteczko doznało znacznych start. Odbudowa kościoła miała miejsce w latach 1947–1949.
Źródło: peuk.fiiz.pl