Opis
Obronny obiekt nizinny w Koziegłowach jest typowym przykładem dwuwieżowych zamków o kształcie regularnym, budowanych w XIV w. Do czasów współczesnych pozostało po nim niewielkie sztuczne wzniesienie otoczone pierścieniowymi wałami. Niegdyś zamek leżał na podmokłym terenie lekko opadającym w kierunku koryta rzeki Sarni Stok. Można przypuszczać, iż teren wokół warowni był zalany jej wodami.
Warownia przypominała kształtem wydłużony prostokąt o wymiarach ok. 50 x 25 m. Otoczona była dwoma pierścieniami wałów ziemnych i fosą. Wały zewnętrzne posiadały konstrukcję z drewna, która umocniona była gliną i żwirem. Wjazd do środka prowadził przez groblę. Została ona specjalnie usypana poprzez teren bagienny i do dzisiaj jest stosunkowo dobrze widoczna. Należy przypuszczać, że dodatkowym elementem utrudniającym przedostanie się do zamku był most zwodzony. Cała długość budowli, łącznie z basztą obronną, wynosiła ok. 50 m. Brama wjazdowa miała kształt kwadratu.
Do ciekawszych szczegółów architektonicznych zamku należy baszta o trzech rodzajach grubości murów. Przestrzeń między bramą a budynkiem przybramnym oraz głównym budynkiem mieszkalnym pełniła funkcję dziedzińca wewnętrznego.
Zamek składał się z dwóch części: centralnej i gospodarczej. Pierwsza (główna) miała kształt grodziska pierścieniowatego, z nieznacznie na północ usytuowanym murowanym budynkiem mieszkalnym. Pierwszy pierścień wałów stanowił przedmurze dla oblewających wzniesienie wód strumyka. Pomiędzy wałami znajdowała się nieznacznej głębokości fosa. Drugi wał był wzmocniony od strony wewnętrznej palisadą i ławą kamienną.
Zamek był punktem wypadowym na ziemie śląskie oraz pełnił funkcję pierwotnej i zarazem najważniejszej rezydencji rodu Lisów w późniejszym średniowieczu. Poza obroną granic państwa, służył także zabezpieczaniu szlaku handlowego biegnącego w pobliżu (podobno z Krakowa do Lelowa i Opola). Warto także dodać, iż zamek nigdy nie był centrum administracyjnym gminy. Mieszkał w nim tylko burgrabia wraz z załogą obrońców, która czuwała nad porządkiem i obroną mienia miasteczka i okolicy.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
W odległości około kilometra od dzisiejszego miasta Koziegłowy, pośród podmokłych łąk, na niewielkim wzniesieniu odnaleźć można ślady niewielkiego zamku rycerskiego.
Położony w pobliżu potoku Złoty Stok, był posiadłością rodową rycerskiego rodu Koziegłowskich. Zamek wzniósł prawdopodobnie Mściwoj (1336-1385), łowczy krakowski, podkomorzy krakowski Herb i starosta bydgoski, lub Krystyn Koziegłowy (1386-1417), kasztelan sądecki.
W posiadaniu Koziegłowskich zamek znajdował się do początku XVI w. Wówczas okoliczne dobra przeszły w posiadanie biskupów krakowskich. Jan Konarski włączył zamek wraz z przyległymi obszarami do Księstwa Siewierskiego. Był systematycznie niszczony i dewastowany.
Na początku XIX w. stanowił już całkowitą ruinę, dlatego skromne pozostałości zostały ostatecznie rozebrane.
Brak wyniosłości skalnej, tak typowej dla warowni jurajskich, wyrównały tu mokradła, wartki strumień i wały drewniano-ziemne. Na niewielkim wzniesieniu stanął murowany budynek mieszkalny z basztą bramną. W trakcie badań odkryto relikty budynku mieszkalnego, otoczonego murem obwodowym i systemem fos i wałów. Odnaleziono także skarb - 107 denarków jagiellońskich, a także liczne ozdoby i przedmioty codziennego użytku z okresu średniowiecza.
Źródło: Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003
* * *
Historia zamku nie jest dokładnie znana. Niektórzy przypuszczają, iż wcześniej, już w XII w. znajdowała się tutaj drewniana budowla obronna wzniesiona przez Kazimierza Sprawiedliwego. Inne źródła mówią, że widoczne do dzisiaj pozostałości to ślady grodziska typu pierścieniowego, czyli obiektu jeszcze starszego. Istnieje jeszcze teoria, że w XIII w. istniał tu drewniano-ziemny zamek, który wybudował podkomorzy krakowski i starosta bydgoski Mściwoj lub wojewoda krakowski Mikołaj herbu Lis. Jest jeszcze jedna teoria mówiąca, że budowniczymi zamku byli w latach 60. XIV w. książęta śląscy z linii oleśnickiej: Konrad I lub II, na co może wskazywać fakt, że później była to najbardziej na zachód wysunięta warownia Królestwa Polskiego w tym rejonie.
Najstarszy dokument o Koziegłowach został wystawiony 12 listopada 1409 r. przez Krystyna I z Koziegłów herbu Lis, stąd też przyjmuje się, że murowany zamek został wybudowany właśnie przez niego pod koniec XIV w. Jego kolejnym właścicielem był jego syn Krystyn II, a po jego śmierci w 1439 r. dobra koziegłowskie wraz z zamkiem zostały podzielone pomiędzy jego trzech synów. W 1443 r. starostwo siewierskie wraz z Koziegłowami kupił od księcia cieszyńskiego biskup Zbigniew Oleśnicki. W latach 1452–1457 zamek został zniszczony najazdami książąt śląskich. W 1519 r. budowla przeszła na własność biskupa krakowskiego Jana Konarskiego.
Już pod koniec XVI w. zamek popadał w ruinę, ostatecznie jednak zniszczyli go Szwedzi w czasie potopu szwedzkiego. Budowlę rozebrano całkowicie z rozkazu władz carskich w 1865 r., a kamienny budulec zużyto do budowy drogi wiodącej do pobliskiego Gniazdowa. Resztki murów zamku, jakie ocalały z rąk Rosjan, zostały rozebrane przez miejscową ludność i wykorzystane do budowy okolicznych domów.
W latach 1966–1968 podczas badań archeologicznych natrafiono na ślad budynku mieszkalnego w zachodniej części nieznacznego pagórka. Podobno naukowcy rozebrali ostatnie fragmenty murów pozostałe po zamku, a wszelkie znaleziska z tego miejsca zostały wywiezione do częstochowskiego muzeum. Na terenie zamku znaleźli oni ponadto skarb złożony ze 107 denarów jagiellońskich, licznych średniowiecznych ozdób i przedmiotów codziennego użytku.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Literatura
- M. Antoniewicz: Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej...
- B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
- R. Sypek: Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej
- Krajewski R., Kubiszyn R., Orle Gniazda i warownie jurajskie, 1997
- Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003
