Drewniany kościół pw. Świętej Trójcy w Koszęcinie
391/60 z dnia 2 listopada 1960
Opis
Miejscowość Koszęcin leży w powiecie lublinieckim, zaś tutejsza parafia należy do diecezji gliwickiej. Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy to XVIII-wieczna budowla, wzniesiona na miejscu poprzedniej świątyni. Orientowany budynek postawiony został w konstrukcji zrębowej, na kamienno-ceglanej podmurówce. Obiekt jest częścią Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Jak przekazują nam kroniki, spisane w początkach XVIII w. przez księdza Jeziorskiego, miejsce budowy pierwszego kościoła w Koszęcinie związane było z objawieniami, jakich doznać miała córka miejscowego młynarza, Wiktoria. Legenda wiąże to miejsce również z ochrzczeniem pogańskiej księżniczki, Przesławy, przez misjonarzy z Czech. Inna opowieść mówi, że odkryto tu źródło z uzdrowicielską wodą, w której pielgrzymi dokonywali obmyć, a także zabierali ją do domów. Wspomniany ksiądz Jeziorski spisał po niemiecku „Historię od początku urzą¬dzenia pierwszego kościoła Najświętszej Trójcy stojącego na koszęcińskich dobrach". Według niej świątynia wzniesiona około r. 1568 (na miejscu jeszcze wcześniejszej) została zniszczona w 1720 przez burzę. Obecny obiekt zbudowano w roku 1724. Orientowany kościół wzniesiony został w konstrukcji zrębowej, na kamienno-ceglanej podmurówce. Trójbocznie zamknięte prezbiterium z dobudowaną zakrystią, łączy się z szerszą nawą na planie prostokąta. Do niej prowadzi niewielka kruchta. Nad zakrystią znajduje się otwarta do prezbiterium loża kolatorska (czyli dla fundatorów), tzw. pański pawlacz. Kościół obiegają soboty. Od wschodu dobudowana jest wieża o konstrukcji słupowej, a prezbiterium zwieńczone jest sygnaturką. Dachy kościelne posiadają pokrycie gontowe. Wystrój świątyni jest przeważnie barokowy, z pierwszej połowy XVIII w. Z czasów tych pochodzi ołtarz główny oraz ołtarze boczne. XVIII-wieczna jest także drewniana ambona. Na chórze muzycznym znajdują się organy z 1886 r. W tutejszym kościele znajdowało się niegdyś ok. 30 późnogotyckich rzeźb pochodzących z początku XVI wieku. Jedna trzecia z nich została skradziona, resztę zdeponowano w katowickim Muzeum Archidiecezjalnym, eksponując w ich miejscu kopie. Ciekawostką kościoła jest jeden z najstarszych na Śląsku „komiksów” – ośmiopolowe malowidło z XVII w., ze scenkami legendarnych wydarzeń, związanych z budową kościoła i wierszowanymi opisami.
Źródło: sad.slaskie.travel
Historia
Pierwsze wzmianki na temat pierwotnego kościoła odpustowego, przynależącego do parafii w Sadowie, pochodzą z XV w. Z przekazów wiadomo również, że obiekt, usytuowany z dala od ówczesnej zabudowy Koszęcina, wzniesiony został w miejscu cudownego objawienia trojga dzieci oraz przy dawnym źródle z uzdrawiającą wodą. Pierwotny kościół uległ zniszczeniu w 1720 r., a na jego miejscu w latach 1721-1724 wzniesiono zachowaną obecnie, znacznie większą świątynię. Było to popularne wśród okolicznej ludności sanktuarium, pielgrzymującej w celu oddania czci Trójcy Świętej. W XVIII w. ufundowano ocalałe do dziś barokowe wyposażenie kościoła. W dalszym okresie przeprowadzano prace remontowe. W latach. 60. XX w. w ramach generalnego remontu obiektu rozebrano m.in. kruchtę od południa, zastępując ją odcinkiem soboty.
Źródło: zabytek.pl
Ciekawostki
Miejsce budowy dawnego kościoła zostało – jak przekazują stare zapisy kronikarskie – objawione córce miejscowego młynarza Wiktorii. Ksiądz Jeziorski, proboszcz Sadowa, tak opisuje w 1721 roku historię kościoła na podstawie starych kronik: ...Dla ludzi tam mieszkających jest to miejsce cudownego objawienia. Białogłowa Wiktoria modląc się tam, oglądała koło dębu, gdzie dziś jest ołtarz główny, troje dzieci, które objawiały się wiele razy. W czasie Wielkanocnym lud tam zgromadzony słyszał bicie dzwonów i widział z dala nadchodzące procesje z chorągwiami i śpiewami.... Wiązane jest to z legendarną księżniczką Przesławą – panującą wraz z ojcem księciem Gosławem na Koszęcinie w czasach pogańskich. Według tej legendy Przesława miała zostać ochrzczona przez misjonarzy z Czech w początkach wprowadzania chrześcijaństwa na ziemię śląską.
Inna opowieść ludowa mówi, że w pobliżu miejsca na którym wybudowano kościół Świętej Trójcy odkryto wcześniej źródło z uzdrowicielską wodą. Juliusz Ligoń wspomina o tym w jednej ze strof swego wiersza: "W kapliczce jest studzienka, w niej wodziczka święta, uzdrawiająca ludzi, także i bydlęta.
Najstarsze zapisy o kościele Świętej Trójcy wspominają o źródle, zaś wielowiekowa tradycja nakazywała pątnikom myć się w tej wodzie i zabierać ją w różnych naczyniach do domów. Woda miała szczególnie pomagać przy schorzeniach oczu i skóry. Źródło – według starych opowieści – znajdowało się w miejscu blisko dębu, gdzie Wiktoria spotykała trójkę dzieci, uosabiających Trójcę Świętą, proszących o wybudowanie w miejscu objawień kościółka. Źródło ujęto w obramowaną drewnianą studnię i postawiono nad nim małą – także drewnianą – kapliczkę z figurą św. Jana Chrzciciela. O tej kapliczce wspomina również Juliusz Ligoń słowami: A tuż w płocie od drogi jest kapliczka mała. Na przestrzeni XX wieku – z różnych względów – dawna kapliczka pełniła inne funkcje, a źródlaną wodę odprowadzono na zewnątrz obiektu. Obecnie – już za proboszczowania ks. Jana Matli – kapliczce przywrócono dawną funkcję.
Objawienia związane z tym miejscem i budową pierwszego kościółka uwiecznił na dużym – ośmioscenowym płótnie anonimowy malarz i poeta. Obraz nosi datę 1564 rok, zaś każde malowidło podpisane jest wierszowanymi zdaniami w języku staropolskim, ( Dolny i Górny Śląsk nie należał do Polski w tamtych czasach).
Ksiądz Jeziorski – proboszcz z Sadowa spisał w języku niemieckim „Historię od początku urządzenia pierwszego kościoła Najświętszej Trójcy stojącej na koszencińskich dobrach". Pierwotny kościółek zbudowany prawdopodobnie w 1568 roku – w miejscu wcześniejszego – uległ zniszczeniu w 1720 roku przez szalejącą nad Koszęcinem burzę. Wszystkie późniejsze informacje zawarte w protokołach kanonicznych i innych archiwaliach dotyczą już współczesnego kościoła. Jednak bardzo często wspominane są przez kronikarzy i odnotowane w zapisach protokołów kanonicznych, bogate tradycje związane z kultem Trójcy Świętej w Koszęcinie.
Źródło: wikipedia.pl
