Osiedle Nikiszowiec w Katowicach
A-1230/78 z 19/08/1978
Opis
Nikiszowiec leży nieco na północ od Giszowca, we wschodniej części Katowic, przy granicy z Mysłowicami. Nazwę swą osiedle zawdzięcza zbudowanemu tutaj na początku XX wieku szybowi kopalnianemu „Nickischschacht” (dziś „Poniatowski”), który zaś otrzymał swoje miano na cześć barona Nickisch von Rosenegk, będącego członkiem rady nadzorczej ówczesnego właściciela tych terenów spółki „Spadkobiercy Jerzego Giesche” (niem. „Georg von Giesche’s Erben”). Nikiszowiec powstawał w latach 1908-1919, kiedy brakowało już miejsca dla robotników w Giszowcu. Projektantami kolonii byli Emil i Georg Zillmannowie. W przeciwieństwie do luźnej, jednopiętrowej zabudowy Giszowca, w Nikiszowcu zaproponowali trzykondygnacyjne ceglane bloki, tworzące czworoboki z wewnętrznymi dziedzińcami, na których mieszkańcy mieli do dyspozycji chlewiki, komórki i piece do wypieku chleba. W efekcie powstało dziewięć takich budynków, połączonych przewiązkami. Uwagę zwracają – również zaprojektowane przez Zillmannów – urozmaicone detale architektoniczne, zdobiące wszystkie gmachy. Oczywiście, poza mieszkaniami, na osiedlu powstały także m.in. sklepy, szkoły, pralnia i suszarnia. W 1927 roku ukończono budowę najefektowniejszego budynku, kościoła św. Anny. Centrum osiedla stanowi rynek, przy którym stoi m.in. gmach dawnej gospody z charakterystyczną mozaiką przedstawiającą róże na fasadzie. W zabytkowym budynku przy ul. Rymarskiej 4 ulokował się Dział Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic. Nikiszowiec był tłem filmów znanych reżyserów, np. Kazimierza Kuca, Lecha Majewskiego czy Janusza Kidawy Błońskiego. Osiedle Nikiszowiec znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Źródło: zabytkitechniki.pl
Sporo ciekawych artykułów na temat Katowic znaleźliśmy także na stronie Turystyczne Propozycje.
Historia
Początek Nikiszowca są związane z kopalnią „Giesche”, która w latach 1903–1904 rozpoczęła budowę w polu „Reserve” dwóch nowych szybów: „Carmer” (obecnie „Pułaski”) i „Nickisch” (obecnie „Poniatowski”) w celu eksploatacji nowych pokładów węgla. Do rozpoczęcia wydobycia potrzeba było jednak znacznej siły roboczej, należało jej więc zapewnić odpowiednie warunki mieszkaniowe. Zgodę na wybudowanie Nikiszowca uzyskano w 1908 r. Projekt osiedla został powierzony przez dyrektora kopalni „Giesze” – Uthemann – braciom Zillmanom, którzy mieli ogromne doświadczenie w budowaniu osieli robotniczych. Plan osiedla obejmował 10 trójkondygnacyjnych bloków: siedmiu mieszkalnych i dwóch mieszkalno-usługowych zamkniętych oraz otwartego kwartału z mieszkaniami, sklepami, łaźnią, pralnią i hotelem robotniczym oraz zarządem kopalnianym. W projektach braci Zillmannów znalazły się również plac zieleni z brodzikami, oraz place gier i zabaw dla dzieci, jak również neobarokowy kościół katolicki dla mieszkańców Giszowca, Nikiszowca i Janowa. Przyjmuje się, że Nikiszowiec w swoich zasadniczych ramach powstał w latach 1908–1912. Realizacja osiedla jako całego zamkniętego układu przestrzennego trwała jednak o wiele dłużej. Została rozciągnięta w czasie z powodu starań o nadanie kolejnych koncesji na dalszą budowę i wybuchu I wojny światowej. Budowa Nikiszowca, tak jak Giszowca, również nie przebiegała dokładnie z planami, czego główną przyczyną był najprawdopodobniej brak funduszy.
Ciekawostką jest fakt, iż w 1919 r. mieszkaniec Nikiszowca, Augustyn Niesporek, w bloku naprzeciwko restauracji otworzył jeden z najstarszych zakładów fotograficznych w Polsce, który funkcjonuje w tym samym miejscu do dnia dzisiejszego.
Źródło: peuk.fiiz.pl