Grób zbiorowy wojenny Obrońców Katowic

Nr ewidencyjny miejsca pamięci:
15/018

Opis

Grób zbiorowy wojenny Obrońców Katowic: Powstańców Śląskich, harcerzy i harcerek zamordowanych przez hitlerowców w 1939 roku w więzieniach, w lasach oraz na ulicach Katowic - pomnik.

Znajdujący się na cmentarzu przy ulicy Panewnickiej grób zbiorowy upamiętnia 109 bohaterskich powstańców śląskich, harcerek i harcerzy zamordowanych w 1939 r. przez hitlerowców. Jego pierwsze odsłonięcie nastąpiło w 1961 r.

Napis na grobie głosi: „Tu spoczywają prochy 109 bohaterskich powstańców śląskich, harcerek i harcerzy zamordowanych w 1939 r. przez zbirów hitlerowskich na ulicach Katowic i w lasach panewnickich. Przechodniu powiedz Polsce, żeśmy polegli posłuszni Jej sprawie.”

Pierwsze odsłonięcie pomnika nastąpiło w 1961 r., natomiast drugie, po generalnej przebudowie wykonanej wg projektu artysty rzeźbiarza Bogumiła Burzyńskiego w 61-rocznicę wybuchu II wojny światowej – 1 września 2000 r.

Pomnik stanowi część wytyczonego przez katowicki hufiec ZHP Szlaku Bohaterów Wieży Spadochronowej, prowadzącego przez wszystkie najważniejsze punkty obrony Katowic w 1939 r.

Symboliczny grób znajduje się na komunalnym cmentarzu przy ulicy Panewnickiej. Spoczywają tutaj prochy 109 bohaterskich obrońców miasta. Na cmentarzu przy Panewnickiej pogrzebano najpierw tych, którzy zginęli 4 września 1939 r. w Śródmieściu. Jeden z naocznych świadków, który uczestniczył w pogrzebie swojego bliskiego zaświadczył, iż 4 lub 5 września na cmentarz przywieziono wozem magistrackim ok. 20 zwłok w mundurach powstańczych i harcerskich. Pierwszy transport miał miejsce ok. godz. 9 rano, drugi ok. 13. Następnego dnia znowu miały miejsce dwa transporty. Mogiłę zrównano z ziemią. Mieszkańcy zapalali na tym miejscu świece w dniu Wszystkich Świętych. Niemcy, by zapobiec oddawaniu czci rozstrzelanym Polakom, przez środek przeprowadzili aleję cmentarną. Ciała ekshumowano po II wojnie światowej, po czym pochowano je w zbiorowym grobie.

Sam cmentarz komunalny, na którym znajduje się ten symboliczny grób, jest nierozerwalnie związany z bazyliką Franciszkanów, która znajduje się naprzeciwko. W jego centralnej części wydzielone są kwatery ojców Franciszkanów oraz Sióstr Najświętszej Marii Panny. Pierwsi bracia chowani byli na nowym cmentarzu w 1911 r. Jego poświęcenie miało miejsce 23 stycznia 1914 r., a dokonał go ks. kanonik Jan Kapica z Tychów. Fundatorem i założycielem cmentarza był Nepomucen Wielebski, naczelnik gminy i urzędu okręgowego w Ligocie Pszczyńskiej oraz syndyk apostolski pobliskiego klasztoru braci mniejszych, pochowany na założonym przez siebie cmentarzu w pobliżu kostnicy.

Na cmentarzu, poza opisywanym pomnikiem-mogiłą, w kwaterze 20. stoi pomnik – symboliczna mogiła żołnierzy i członków wojskowych organizacji niepodległościowych poległych w latach 1945–1956.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Wkraczającym do Katowic we wrześniu 1939 r. wojskom niemieckim i oddziałom Freikorps opór stawili przede wszystkim śląscy harcerze i członkowie Organizacji Młodzieży Powstańczej. Oddziały powstańcze utrzymywały w mieście porządek przez cały dzień 3 września 1939 r. Po południu tego dnia odbył się uroczysty pogrzeb sześciu żołnierzy polskich, zmarłych w szpitalu wojskowym, którym honory oddała pozostała jeszcze w mieście kompania powstańcza porucznika Franciszka Kruczka. Nie opuścił też miasta batalion powstańczy Nikodema Renca, komendanta katowickiej grupy szturmowej w czasie powstań śląskich. Na Załężu pozostała jeszcze kompania forteczna kapitana Tułaka, którego plutony pod dowództwem poruczników Fracha i Kościelniaka dokonywały na samochodach ciężarowych wypadów do Hajduk, Świętochłowic i Chorzowa, wypierając podchodzące oddziały niemieckie. Do legendy przeszła obrona katowickiej wieży spadochronowej. Grupa harcerek i harcerzy miała powstrzymywać z niej przeważające siły regularnej armii niemieckiej. Żołnierze ostrzelali ją z dział, a po zdobyciu wieży mieli z wściekłości za straty zrzucać z góry jej obrońców. Przez lata ta wersja wydarzeń była najbardziej znanym epizodem obrony Katowic.

Nierówna walka o Katowice trwała kilka dni. Mianowany Gauleiterem Górnego Śląska Fritz Bracht, pochodzący z Lippe-Detmold ogrodnik z zawodu, przez ponad cztery lata sprawował krwawe rządy w mieście, które uchodziło za „bezpieczny schron Rzeszy”.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: 1961 r.

Dane teleadresowe

Panewnicka 45
40-709 Katowice
place
50.224826, 18.959811 Skopiowano do schowka
N50º13'29.374", E18º57'35.32" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.