Cmentarz żydowski w Katowicach
A/1414/90 z 29.10.1990
Opis
Odrestaurowany i w pełni zabezpieczony katowicki kirkut stanowi piękne świadectwo życia ludności żydowskiej na tym terenie. Za otoczonym zabytkowym murem terenie o powierzchni ponad 1 ha zachowało się do dnia dzisiejszego ok. 1400–1500 nagrobków. Część z nich jest bogato zdobiona, niektóre swoją architektoniczną formą nawiązują do budowli rzymskich. Na terenie nekropolii znajduje się pomnik upamiętniający żydowskie ofiary Holokaustu.
Cmentarzem opiekuje się obecnie założona w 2005 r. Fundacja Or-Chaim („Światło Życia”), dzięki której przeprowadzono tutaj gruntowne prace renowacyjne-remontowe, które objęły zarówno znajdujące się tutaj nagrobki, jak i zabytkowe budynki cmentarne: siedzibę bractwa pogrzebowego, w której mieści się obecnie m.in. specjalistyczna biblioteka żydowska Fundacji oraz budynku przedpogrzebowego, w którym swoją siedzibę ma znaleźć muzeum żydowskie poświęcone historii śląskich Żydów.
Fundacja Or-Chaim ma swoją siedzibę na terenie kirkutu. Została ona założona przez przedstawicieli wspólnot chrześcijańskich i żydowskich, którzy w styczniu 2005 r. na zaproszenie Kościoła katolickiego, wspólnie zorganizowali VIII Ogólnopolskie Dni Judaizmu w Katowicach i Tychach. Celem jej działalności jest m.in.:
- renowacja, konserwacja, odbudowa i dokumentacja zabytków kultury żydowskiej w Polsce;
- utrzymanie odrestaurowanych obiektów, udostępnianie ich dla zwiedzających, jako zabytków kultury materialnej narodu żydowskiego, będącego historyczną częścią społeczności Polski;
- wydawanie publikacji edukacyjnych, dokumentalnych i popularyzatorskich;
- podejmowanie działań o charakterze naukowym, kulturalnym i oświatowym;
- wpieranie inicjatyw ludzi obu religii i kultur, podejmowanych dla wzajemnego poznania, budowania zrozumienia między chrześcijanami i Żydami, rozwijania dialogu między religijnego.
Warto zaznaczyć, iż w działalność Fundacji zaangażowali się katowiccy biskupi – katolicki i ewangelicki, a także naczelny rabin Polski, proboszcz katowickiej parafii pw. św. Piotra i Pawła oraz przewodniczący katowickiej gminy żydowskiej.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Żydzi zamieszkiwali tereny obecnych Katowic już w XVIII w., ale ich szczególny napływ można było zaobserwować w II poł. XIX w., co związane było z bujnym rozwojem górnośląskiego przemysłu. Do 1886 r. katowiccy Żydzi należeli do Gminy w Mysłowicach. Nekropolia przy ulicy Kozielskiej została założona w 1868 r. na terenie zakupionym od polskiego chłopa – Jozefa Ludnofskiego, który znajdował się na zachód od drogi w kierunku Mikołowa i był odgrodzony od miasta torami kolejowymi, prowadzącymi do Mysłowic. Wybór miejsca na cmentarz padł właśnie na ten obszar, gdyż uznano, że miasto nie będzie rozszerzało się w tym kierunku. Uważano, że jego skuteczną granicę stanowią tory kolejowe, które będą wymuszały rozszerzanie się ku północy i północnemu-wschodowi, czyli rejonowi, w którym już znajdowały się kościoły parafii katolickich i ewangelickich, huty i kopalnie.
Uroczystość konsekracji kirkutu odbyła się 9 września 1868 r., z udziałem rabina dr Rosenthala z Bytomia. Pierwszy pochówek na nowym cmentarzu miał miejsce 20 października 1869 r., kiedy to odbył się pogrzeb czteroletniego chłopca – Karla Muenzera. Pierwszy pogrzeb osoby dorosłej odbył się 2 lutego 1870 r. – był to pogrzeb administratora materiałowego Meyera Katza.
W 1868 r. wybudowano przy cmentarzu okazały dom przedpogrzebowy. Znajdowała się w nim sala żałobna i pomieszczenia Chawra Kadisza. Budynek został gruntownie przebudowany i rozbudowany w 1870 r. W tym samym okresie wykonano także asfaltową nawierzchnię alejek. W 1927 r., jak również po zakończeniu II wojny światowej, cmentarz był powiększany, by ostatecznie osiągnąć rozmiary 1,1 ha. Niestety podczas II wojny światowej naziści zdewastowali częściowo nekropolię. Swój obecny stan zawdzięcza ona przede wszystkim działalności Fundacji Or-Chaim.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Uwagi
Cmentarz żydowski jest otwarty w godz. od 10:00 do 17:00 (w piątek do 15:00). Cmentarz jest zamknięty przez szabat i w święta żydowskie. Jeśli furta cmentarza jest zamknięta, klucz można otrzymać w sekretariacie firmy państwa Maj przy ulicy Kozielskiej 14 – tel. (32) 251 10 22.
Źródło: peuk.fiiz.pl
