Bazylika pw. św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach-Panewnikach
1202/73 z 19.02.1973 r.
Opis
Bazylika pw. św. Króla Ludwika i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która należy do dekanatu Katowice-Panewniki położonego na terenie archidiecezji katowickiej.
Budowla bazyliki, podobnie jak i całego zespołu klasztornego franciszkanów, którego część stanowi, nawiązuje do stylu romańskiego. Kościół jest nieorientowany, co oznacza, iż jego prezbiterium nie jest zwrócone w kierunku wschodnim, jak to ma miejsce w wielu katolickich kościołach. Jego zewnętrzne ściany wykonane są z cegły klinkierowej o surowej fakturze, charakterystycznej zarówno da architektury przemysłowej, jak i samego stylu neoromańskiego. Nawa środkowa, transept oraz prezbiterium nakryte są dwuspadowymi dachami z lukarnami. Absyda prezbiterium i absydy boczne okrywają dachy półstożkowe, a kopułę główną przykrywa ośmiopołaciowy dach namiotowy z lukarnami.
Wnętrze kościoła ma typowo bazylikowy charakter. Składają się na niego nawa główna, transept (czyli nawa poprzeczna) oraz dwuczęściowe prezbiterium. Przepiękne krzyżowo-żebrowe sklepienia oparte są o system kolumn i filarów. Na wystrój składa się duża liczba ołtarzy i kaplic (m.in. pw. św. Barbary, Franciszka, Antoniego, Najświętszej Maryi Panny Bolesnej oraz Kaplica Fatimska i Częstochowska), które zdobią dzieła malarskie i rzeźbiarskie.
Bazylika panewnicka słynie przede wszystkim z ruchomej szopki, której historia sięga 1908 r. Do budowy całej scenerii żłóbka wykorzystuje się obecnie ok. 120 różnych figur drewnianych, gipsowych i z masy żywicznej, z których najstarsze – pastuszek i kobieta z dzbanem – mają prawdopodobnie już ok. 130 lat. Figury są różnej wysokości, dochodzącej do 150 cm.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Pierwsi franciszkanie pojawili się w Polsce w pierwszej poł. XIII w. Zakonnicy przybyli przez Niemcy i Czechy do Wrocławia, a następnie do Krakowa. Po sekularyzacji zakonu w 1810 r., wznowili oni swoją działalność dopiero w 1887 r. Ich pojawienie się na Górnym Śląsku związane było z rosnącym w II poł. XIX w. zapotrzebowaniem na siłę roboczą. Gwałtowny napływ ludności z innych prowincji pruskich, szczególnie Wielkopolski, stał się powodem angażowania do pracy duszpasterskiej zakonników, zwłaszcza znanych i popularnych franciszkanów. Wkrótce duchowieństwo diecezjalne zaczęło rozważać projekt, by sprowadzić ich do okręgu przemysłowego na stałe. W związku z propozycją ks. Ludwika Skowronka postanowiono osiedlić franciszkanów w Panewnikach, miejscowości oddalonej od kościoła parafialnego w Mikołowie o ok. 8 km. Pierwsi bracia – Tacjan Hante i Ubald Miera – osiedlili się w Panewnikach w 1902 r., zajmując tymczasowo jednopiętrowy dom w Starych Panewnikach, który zaadaptowali na klasztor. Urządzili też kaplicę mogącą pomieścić 300 osób. Uroczyste wprowadzenie zakonników do klasztoru nastąpiło 22 grudnia 1902 r.
Władze pruskie, obawiając się działalności zakonu na rzecz polskości Śląska, nie chciały wydać pozwolenia na budowę kościoła. Między innymi z tego powodu u podstaw panewnickiego założenia klasztornego, a więc i samej bazyliki, legła wybudowana w 1905 r. grota Matki Boskiej Lourdzkiej. Już w 1906 r. udało się rozpocząć budowę bazyliki, która została ukończona w 1907 r. Na szczycie wieńczącej świątynię kopuły umieszczono miedziany posąg św. Franciszka. We wrześniu 1907 r. zakonnicy przenieśli się do nowego klasztoru, a w niespełna rok później, 19 lipca 1908 r., książę biskup wrocławski kardynał Jerzy Kopp dokonał uroczystej konsekracji kościoła w obecności ok. stu tysięcy wiernych.
Z czasem Panewniki stały się ważnym ośrodkiem życia religijnego. Zaczęły tutaj licznie przybywać pielgrzymki wiernych, przede wszystkim w czasie odpustów Porcjunkuli i św. Ludwika IX króla, patrona panewnickiej świątyni.
W 1913 r. ojciec gwardian Wilhelm Rogosz sprowadził do Panewnik relikwie św. Męczenników – biskupów Romana i Ptolemeusza oraz towarzyszy. Ustalono wtedy, że nie będzie się tworzyć oddzielnej parafii w Panewnikach, natomiast od 1914 r. franciszkanie przejmą duszpasterstwo wiernych z Panewnik, Piotrowic, Ligoty i okolic.
W związku z nadaniem kościołowi w 1954 r. tytułu „Wniebowzięcia NMP” i zaliczeniem zespołu sakralnego w Panewnikach do sanktuariów maryjnych, postanowiono zbudować wokół klasztoru 15 kaplic różańcowych, co miało to miejsce w latach 1957–1963. W ten sposób powstała kolejna śląska kalwaria – Kalwaria Panewnicka.
Źródło: peuk.fiiz.pl
