Dom Zdrojowy w Jastrzębiu-Zdroju

Nr w rejestrze zabytków:
A/1524/93 z 30.04.1993

Opis

Został wybudowany w 1862 r. w stylu szwajcarskim. Jest jednym z obiektów zabytkowego zespołu uzdrowiskowego. Obecnie mieści się w nim Miejski Ośrodek Kultury, Jastrzębski Klub Fotograficzny „Niezależni” oraz Towarzystwo Miłośników Ziemi Jastrzębskiej.

Ten okazały budynek wybudowany w stylu szwajcarskim wiosną 1862 roku wzniesiono, aby zaspokoić potrzeby kulturalne i rozrywkowe przebywających w uzdrowisku kuracjuszy. Styl „szwajcarski” charakteryzują jasne elewacje o złożonej kompozycji w układzie „muru pruskiego” z widoczną drewnianą konstrukcją. Dom Zdrojowy usytuowano w środkowej części Parku Zdrojowego, po północno wschodniej stronie obecnej głównej alei parkowej. Od strony placu głównego Dom Zdrojowy zaopatrzono w ganek, na który prowadziły pojedyncze wachlarzowe schody. Charakterystyczny element obiektu stanowiły ozdobne facjaty umiejscowione na piętrze budynku. W jednej z nich pierwotnie był umieszczony zegar. Od strony południowej do Domu Zdrojowego przylegał nieco mniejszy niż obecnie plac, który służył kuracjuszom do wypoczynku, spacerów i rekreacji. Od strony zachodniej budynek otaczały alejki, zieleń starodrzewów oraz budynki „Szwajcarki” i pijalni wód/pawilonu muzycznego. Po wschodniej stronie usytuowany był tzw. folwark, który w uzdrowisku pełnił rolę „dostarczyciela” niezbędnych produktów żywnościowych. Dzięki temu zdrojowisko było samowystarczalne. Ówczesną „lodówkę” pełniła specjalnie wydrążona w skarpie za Domem Zdrojowym „jama”, w której produkty dostarczane z folwarku były przechowywane.        

We wnętrzach Domu Zdrojowego znajdowała się restauracja, sala taneczna, pokój do gier, salon bilardowy, czytelnia, buduar dla dam oraz pokój muzyczny z dwoma fortepianami. W roku 1926 Dom Zdrojowy został rozbudowany o dużą salę, w której codziennie odbywały się dancingi. Funkcjonujący w obiekcie Klub Towarzyski oferował czytelnię z gazetami i książkami, a także bilard i pokój brydżowy.

Kuracjuszom podawane były wykwintne oraz dietetyczne posiłki, które były serwowane przez wybitnego gastronoma.

Nieco później w Domu Zdrojowym zainstalowano ruletkę, za sprawą której pojawił się pewien element „niepokoju” związanego z dorabianiem się wielu kuracjuszy. Z tego też powodu rodziły się liczne spory, które skutkowały pojedynkami odbywającymi się w lasach zdrojowych. Z tego też względu najpierw salę, w której się znajdowała ruletka, a potem cały Dom Zdrojowy zaczęto nazywać „Kasynem”.

Okres międzywojenny to czas, w którym obiekt dzierżawili głównie byli wojskowi, co z drugiej strony gwarantowało odpowiednią jego renomę. W Kasynie organizowano spotkania towarzyskie, koncert, dancingi, wybory miss Jastrzębia oraz okolicznościowe uroczystości. W latach 30. zaczęły odbywać się także seanse filmowe. Obiekt funkcjonował także w okresie okupacji niemieckiej, aż do 1945 r.

W roku 1947 Dom Zdrojowy wraz z 80% uzdrowiska został przejęty pod zarząd Ministerstwa Zdrowia (upaństwowienie). Budynek stał się siedzibą ośrodka kultury, jadłodajni i kawiarni.

W latach 1959–1961 w Domu Zdrojowym przeprowadzono remont kapitalny (m.in. wymieniono drewniane konstrukcje i pokrycia dachowe oraz stolarkę, położono nowe tynki 
i rynny, wymieniono instalacje elektryczną i grzewczą). W skutek remontu zabudowano stylową werandę i tym samym zmieniono frontową część obiektu.

W odnowionym Kasynie kontynuowana była dotychczasowa działalność kulturalno-rozrywkowa. Jednakże częściej gośćmi obiektu byli nie przebywający w uzdrowisku kuracjusze, a młodzi mężczyźni zatrudnieni przy budowie kopalń.

W 1961 roku działalność rozpoczął jedyny w Rybnickim Okręgu Węglowym Klub Międzynarodowej Prasy i Książki. Prócz tego działało tu także Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Wraz z odkryciem pokładów węgla kamiennego na terenie Jastrzębia-Zdroju w od początku lat 60. XX wieku nastąpił intensywny rozwój górnictwa. Wtedy też podjęto decyzję o rozbudowie niewielkiej miejscowości uzdrowiskowej do ponadstutysięcznego miasta.

Wskutek działalności górniczej nastąpił zanik źródeł solankowych. Ostatecznie w roku 1994 uzdrowisko zakończyło swoją działalność. Dom Zdrojowy został przejęty przez gminę i przekazany Miejskiemu Ośrodkowi Kultury z przeznaczeniem na działalność kulturalną. W roku 1998 obiekt został rozebrany i niemal od początku zbudowany na nowo z odtworzeniem werandy frontowej i przywróceniem pierwotnego wystroju.

Obecnie na parterze Domu Zdrojowego znajduje się kawiarnia oraz sala „teatralna”, na piętrze sala lustrzana oraz pomieszczenia biurowe, a na poddaszu pracownia plastyczna oraz pomieszczenia działających tu organizacji, tj. Towarzystwa Miłośników Ziemi Jastrzębskiej, Jastrzębskiego Klubu Fotograficznego „Niezależni”, Dziecięca Rewii Tanecznej Formacji Tańca „Klips”, Dziecięcego Teatrzyku „Złota Gęś” czy Teatru „Teatr Monitoring”.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Historia

Jastrzębie-Zdrój zawdzięcza swój rozwój odkryciu solanki jodowo-bromowej, podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego Emila von Schliebena. Historia jastrzębskiego uzdrowiska zaczęła się więc na początku lat 60. XIX w. W 1861 r. Jastrzębie Dolne wykupił hrabia Feliks von Koenigsdorff i rozpoczął budowę obiektów leczniczych. Pierwszym z nich był budynek Łazienki I wzniesiony w 1861 r., a drugim Dom Zdrojowy. W początkowym okresie swego funkcjonowania w uzdrowisku leczyła się głównie polska szlachta, jak również zamożni Niemcy.

W wyniku prowadzonych w latach 1864–1866 wojen, rozwój uzdrowiska został zahamowany, w związku z czym w 1868 r. hrabia Koenigsdorf sprzedał Jastrzębie Dolne wraz ze Zdrojem Spółce Akcyjnej Actien Commandit Gesellschaft reprezentowanej przez kupca Eugeniusza Heimanna z Wrocławia. Wówczas to rozpoczął się okres najpierw powolnego, a później szybszego upadku zdrojowiska. Wszystko zmieniło się jednak pod koniec XIX w., kiedy to stanowisko lekarza uzdrowiskowego objął dr Mikołaj Witczak. W 1896 r., dzięki zaciągniętej w domu generalnym sióstr boromeuszek w Trzebnicy, bezprocentowej pożyczce, zakupił uzdrowisko o łącznej powierzchni ok. 240 ha wraz z Parkiem Zdrojowym i zaczął go przekształcać z zakładu kąpielowego w uzdrowisko dla dzieci chorych na reumatyzm. Sławę, którą uzdrowisko dziecięce z biegiem upływającego czasu osiągnęło, wzmacniały istotnie dobre wyniki w leczeniu dzieci za pomocą solanki jodowo-bromowej.

W 1918 r. dr Mikołaj Witczak sprzedał uzdrowisko niemiecko-austriackiemu Towarzystwu Zdrojowemu, a w 1922 r. Jastrzębie-Zdrój zostało przejęte przez administrację polską. W tym samym roku synowie dr Witczaka – Mikołaj i Józef – odzyskali kurort i nastał czas jego największej świetności.

W latach 1922–1938 dzięki dynamicznemu rozwojowi i rozbudowie uzdrowiska, Jastrzębie-Zdrój stało się największym uzdrowiskiem w województwie.

W 1939 r. uzdrowisko przeszło pod administrację niemiecką i zostało zamienione na szpitale i pomieszczenia biurowe. Po 1945 r. przystąpiono jednak do odbudowy uzdrowiska, a w rok później wróciło ono w posiadanie braci Witczaków. W 1947 r. Dom Zdrojowy wraz z 80% uzdrowiska został przejęty pod zarząd Ministerstwa Zdrowia. W kolejnych latach poszczególne obiekty uzdrowiska zostały odrestaurowane, do użytku w 1961 r. został również oddany zwierzyniec. Niestety, w wyniku prowadzonej na terenie Jastrzębia-Zdroju od lat 60. intensywnej działalności górniczej, zanikły źródła salonkowe, w związku z czym w 1994 r. uzdrowisko zakończyło swoją działalność, a poszczególne jego obiekty zostały przystosowane do pełnienia różnych funkcji.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Aktualna funkcja: Miejski Ośrodek Kultury, Jastrzębski Klub Fotograficzny „Niezależni”, Towarzystwo Miłośników Ziemi Jastrzębskiej
Data powstania obiektu: 1862 r.

Dane teleadresowe

Mikołaja Witczaka 5
44-330 Jastrzębie-Zdrój
place
49.950555, 18.568322 Skopiowano do schowka
N49º57'1.998", E18º34'5.959" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.