Atrakcje turystyczne Śląska

W 1890 r. ewangelicka gmina z Rybnika powołała w Jastrzębiu fundację „Betania” mającą na celu leczenie dzieci chorych. Ze względu na brak własnego budynku podopieczni fundacji korzystali z kwater prywatnych. W cztery lata od powołania fundacji udało się zakupić dwa bliźniacze budynki usytuowane nieopodal ówczesnego hotelu Hohenzollern (dziś siedziba Poczty Polskiej). Pierwszy budynek z dużą salą i 12 pokojami był przeznaczony wyłącznie dla dzieci, natomiast w drugim swoją siedzibę miał zarząd zakładu. W 1905 r. rozbudowano zaplecze sanatoryjne o nowy budynek zwrócony frontem na południe, z którego rozpościerał się piękny widok na okoliczne wzgórza. Obiekt zaprojektowany na około120 łóżek posiadał salę jadalną, 4 duże sypialnie i 10 pokoi. Dzięki temu fundacja mogła zapewnić miejsce dla 150 kuracjuszy. Z pokoi w budynkach fundacji „Betania” korzystali także wyznawcy innych religii.

W 1908 r. fundacja zakupiła hotel „Hohenzollern” i od tej pory obiekt ten znany był jako Fremdenheim. Kiedy w 1922 r. Jastrzębie znalazło się w granicach Polski fundacja sprzedała trzy z czterech budynków Zakładowi Ubezpieczeń. Jeden z obiektów pod koniec lat 20. XX wieku, ze względu na zły stan techniczny, rozebrano. Ten sam los spotkał pod koniec lat 30. drugi bliźniaczy budynek. Do dyspozycji kuracjuszy pozostał więc ostatni z budynków wybudowany w 1905 r. Znajdowała się w nim lecznica czynna przez 6 miesięcy w roku z oddziałem inwalidzkim na około 60 łóżek. Własnością fundacji pozostał Fremdenheim, który funkcjonował jako willa „Betania” oferująca 10 pokoi, z utrzymaniem lub też bez utrzymania. Jednak i ten obiekt został w 1936 r. zaadaptowany na potrzeby ZUS. W okresie okupacji budynki nadal pełniły swoją rolę jednakże pod zarządem niemieckiego odpowiednika ZUS-u – Landesversicherungsanstalt.

Po zakończeniu II wojny światowej oba obiekty ponownie przekazano pod zarząd Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, a następnie zostały przejęte przez Przedsiębiorstwo Państwowe Polskie Uzdrowiska i funkcjonowały jako Sanatorium nr 1 – pawilon „A” (później sanatorium Dąbrówka) i „B” (później sanatorium Mieszko). Do Sanatorium nr 1, jako pawilon „C”, należała także dawna „Szwajcarka”. Wraz z zakończeniem działalności uzdrowiskowej w 1994 r. zarówno „Dąbrówka” jak i „Mieszko” znalazły nowe zastosowanie. Obecnie w dawnym sanatorium Dąbrówka funkcjonuje hotel i restauracja o tej samej nazwie, a w sanatorium Mieszko swą siedzibę ma m. in. Poczta Polska.

Pierwotnie budynek, który dziś zajmuje Hotel i Restauracja „Dąbrówka” wyglądał nieco inaczej. Elementem wyróżniającym ten obiekt był ryzalit frontowy zwieńczony trójkątnym szczytem, zdobiony fryzem schodkowym zakończonym iglicą. Na głównym wejściem znajdował się charakterystyczny element architektoniczny stanowiący pięć lizen przebiegających przez część środkową elewacji, które były zakończone jednopołaciowymi daszkami narastającymi symetrycznie do formy trójkąta wieńczącego całość portalu. Oprócz tego pierwotnie na drugiej kondygnacji w ryzalicie środkowym znajdowały się jedynie dwa, a nie jak obecnie, cztery okna. Pierwotnie bryła korpusu budynku nakryta była dachem dwupołaciowym, przeprutym świetlikami do facjatek z własnymi dwuspadowymi daszkami zakończonymi licami.

Sama budowla reprezentowała cechy prostego budownictwa o formie podporządkowanej funkcji – brak było wyraźnych cech stylowych. Widocznymi były silne związki z tradycyjnymi wzorcami architektury pałacowej zarówno w planie, bryle jak i surowym wystroju elewacji. Dwukondygnacyjny, podpiwniczony i posadowiony na cokole korpus budynku posiadał ujednolicone otwory okienne w kształcie smukłych stojących prostokątów z zamknięciem łukowym, z drewnianymi dwuskrzydłowymi oknami dzielonymi pojedynczymi szczeblinami. Regularna, symetryczna i dośrodkowa kompozycja obiektu podkreślała hierarchię elementów kulminujących w ryzalitowanej 3-osiowej części środkowej budowli.

Przy pomocy otworów i systemu gzymsów (cokołowym, kordonowym <dzielącym kondygnację>, podokapowym i schodkowym) przeprowadzone zostały podziały architektoniczne budynku. Należy zauważyć, iż gzyms podokienny „dzielący” piętro pierwsze i drugie został przerwany w części ryzalitu środkowego. Kondygnacja piętra wyróżniona została podziałami pilastrowymi, które zaakcentowały w ten sposób naroża poszczególnych części elewacji.

Rzut budynku składał się z trzech prostokątów, które względem siebie ułożone zostały równolegle i wzdłuż do kierunku wschód-zachód. W boczne prostokąty wpisana została część środkowa stanowiąca wysuwający się przed ściany części bocznych element, zarówno w elewacji frontowej jak i tylnej.

Po przebudowie budynku, jaka miała miejsce przed wybuchem II wojny światowej ryzalit frontowy i ściany szczytowe zwieńczone zostały płaskimi szczytami układającymi się w charakterystyczne „schodki”. Dwuspadowy dach zastąpiono płaskim uzyskując w ten sposób użytkowe poddasze stanowiące dodatkowe piętro. W okresie późniejszym na drugim piętrze w ryzalicie środkowym wykonano dodatkowe dwa otwory okienne.

W roku 1997 wnętrza budynku poddano gruntownej modernizacji z przeznaczeniem na cele hotelowe, zachowując jednocześnie zabytkowy charakter obiektu. W procesie adaptacji budynku na te potrzeby obiekt został doposażony w przybudówkę, zadaszoną werandę oraz przedsionek. W budynku zachowały się oryginalne elementy wyposażenia, m.in. okna na parterze, a także drewniane drzwi wejściowe ozdobione dekoracją z motywami architektonicznymi i geometrycznymi.

Źródło: peuk.fiiz.pl