Zespół dworski w Jarząbkowicach
522/65 z 20.01.1966; 523/65 z 20.01.1966
Opis
Jarząbkowicki klasycystyczny zespół dworski składa się z dworu, oficyny oraz otaczającego ich parku. Budynek dworu jest obiektem murowanym z cegły, pierwotnie potynkowanym. Wzniesiono go na planie wydłużonego prostokąta. Dwór posiada dwie kondygnacje i nakryty jest czterospadowym dachem. Fasada jest jedenastoosiowa, z asymetrycznie usytuowanym pozornym trzyosiowym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. Wejście z portalem z uszakami pierwotnie umieszczone było na osi budynku. Obecnie portalu już nie ma, pozostał jedynie kartusz z herbem ówczesnych właścicieli. Elewacje są praktycznie pozbawione jakichkolwiek ozdób architektonicznych, pozostał jedynie ślad po gzymsie międzypiętrowym oraz wieńczącym.
Układ wnętrz dworu został niestety przekształcony, w części budynku jest dwutraktowy. Za dworem przetrwały resztki dawnego parku krajobrazowego. Przed dworem znajduje się dziedziniec folwarczny, wokół którego rozlokowane są budynki gospodarcze.
Dwór wraz z gospodarstwem rolnym znajduje się obecnie w rękach prywatnych. Teren wokół jest ogrodzony i obowiązuje zakaz wejścia.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Pierwsza wzmianka o Jarząbkowicach pochodzi z Liber Beneficiorum biskupstwa wrocławskiego z lat 1290–1305, gdzie pojawiła się one pod nazwą Geranczowitz. W dokumentach z XVI w. podaje się nazwę Gerzabkowice, a w tekście XVII-wiecznym wieś nazywano Jarzombkowicz. Przytoczone wyżej nazwy spotykane są w dokumentach sporządzanych w języku czeskim, który przez długie lata panował w kancelariach śląskich. Austriackie i później pruskie urzędy stosowały nazwę zniemczoną Jarzombkowitz. Obowiązywała ona również w czasie okupacji hitlerowskiej. Co do etymologii nazwy, pochodzi ona prawdopodobnie od przezwiska Jarząbek, które mógł nosić założyciel osady.
Niestety o czasach średniowiecznych niewiele wiadomo, nie są bowiem znane ani dzieje wioski, ani też nazwiska jej kolejnych właścicieli, którzy z pewnością stosunkowo często się zmieniali. W XV w. majątek jarząbkowicki należał na pewno do rycerskiego rodu Judaszów, którzy posiadali również pobliskie Golasowice. Następnie, ok. 1480 r., znalazł się w posiadaniu Mikołaja Brodeckiego. Za jego czasów założono na tutejszym terenie wiele stawów rybnych. Do dzisiaj zachowały się ślady po nich w postaci grobli. Kolejnymi właścicielami wsi byli Kozłowscy w XVI w. oraz rodzina szlachecka von Kloch w XVII w. Ostatnim przedstawicielem tego rodu w Jarząbkowicach był Jerzy Wilchelm Kloch. Za jego czasów tutejsze dobra znajdowały się w złej sytuacji gospodarczej i finansowej. U schyłku I połowy XVIII w. Jarząbkowice przeszły w ręce Leopolda von Marklowskiego, a następnie ich właścicielem był Filip von Goertze, który na obrzeżach wsi założył osadę Petersdorf. W kolejnych latach równie często zmienili się właściciele Jarząbkowic. Dopiero pod koniec XIX w., kiedy jarząbkowickie dobra rycerskie przejął Edward Stonawski, sytuacja ustabilizowała się. Stonawcy byli jednocześnie ostatnimi właścicielami tutejszego majątku.
Klasycystyczny dwór w Jarząbkowicach został wzniesiony przed 1798 r. Rezydencję rozbudowano w XIX w., zaburzając jej symetrię. Dwór uszkodzony w 1945 r. odbudowany został w powojennej Polsce. Należał wówczas do Skarbu Państwa. Obecnie pozostaje w rękach prywatnych.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Uwagi
abudowania zespołu dworskiego nie są udostępnione do zwiedzania. Teren posiadłości jest ogrodzony i obowiązuje zakaz wstępu. Obiekt można zobaczyć jedynie z zewnątrz.
