Zamek w Grodźcu Śląskim
R/369/52 z 20.10.1952; A-141/76 z 06.09.1976
Opis
Sięgający swoją historią XII w. niepozorny budynek ma wielką wartość historyczną i stanowi jeden z najcenniejszych zabytków gminy Jasienica. Początkowo była to budowla jednopiętrowa zwieńczona attyką, z wieżami od strony parku i frontu, ale w ciągu wieków była wielokrotnie przebudowywana. Obecnie posiada cechy stylu barokowego. Jest to budynek murowany, otynkowany, dwukondygnacyjny z charakterystycznymi wieżyczkami oraz obszernym tarasem z wejściem do zabytkowego parku. Z jego dawnego wnętrza do czasów współczesnych przetrwały jedynie resztki oryginalnej boazerii, stropy z profilowanych belek oraz oryginalne podłogi i okładziny okienne na parterze.
Z grodzieckim zamkiem związanych jest wiele ciekawych osób i wydarzeń. Dla przykładu wychował się w nim Wacław Grodecki – duchowny i kartograf, który sporządził wydaną w 1562 r. w Bazylei pierwszą mapę Polski oraz uznany za świętego w 1995 r. Melchior Grodziecki. Z kolei jednym z jego właścicieli był przyjaciel marszałka Józefa Piłsudskiego, dyrektor departamentu polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych – dr Ernest Habicht.
Jeszcze do niedawna wnętrza zamkowe zajmował Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki, jednak od 2004 r. obiekt ma prywatnego właściciela, który cały czas inwestuje w jego odnowienie i adaptację pozwalającą na udostępnienie zamku dla mieszkańców i turystów.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Obecny zamek zbudowany został w latach 1542–1580 przez kasztelana księcia cieszyńskiego Macieja z rodu Grodzieckich herbu Radwan w miejscu dawnego zamku. Przypuszcza się, że zachowane do dziś zabudowania zamkowe powstały prawdopodobnie pod koniec XIV wieku na miejscu drewnianego grodu z XII w który strzegł traktu handlowego wiodącego z Małopolski przez Śląsk Cieszyński na Morawy. Był własnością rodziny Grodeckich z Brodu (herbu Radwan) do połowy XVII wieku. Później kolejno stawał się rezydencją rodów Marklowskich (herbu Wieniawa) z Żebraczy, Sobków z Kornic oraz Larischów.
Początkowo była to gotycko-renesansowa jednopiętrowa budowla zwieńczona attyką, z wieżami od strony parku i frontu. Około roku 1650 nowi właściciele Marklowscy przebudowali go w stylu barokowym. Po śmierci barona Joachima Marklowskiego w 1663 roku dobra grodzieckie dostały się w ręce Jana Dahma z Biedrzychowic, a następnie w latach 1666 - 1701 były własnością starej śląskiej rodziny baronów Sobków z Kornic. Nowy właściciel - Karol Jerzy Sobka – dobudował dwie mniejsze wieże po bokach budowli, a także kolejną kondygnację oraz taras z wyjściem do parku.
W 1846 roku zamek został przebudowany, dobudowanych zostało wówczas kilka wież pokrytych namiotowymi dachami (obecnie jest ich siedem). Trzy z nich mieszczą okrągłe klatki schodowe. Usytuowane w północnej wieży, największe z kręconych schodów, łączą piwnice ze strychem. Ich średnica wynosi około 4 metry. W jednej z wież urządzono w stylu neogotyckim zamkową kaplicę. W hollu pierwszego piętra, w zwieńczeniu drewnianej arkady, wymalowano małżeńskie tarcze herbowe Zofii de Mara i Henryka Zobel von Giebelstadt z okazji ich ślubu zawartego w 1846 roku. Teren wokół zamku, z bogatym starodrzewem, przekształcono w angielski park o romantycznym charakterze. W 1884 r. Grodziec wraz z zamkiem, będący wówczas własnością Annalory baronówny Zoblów von Giebelstadt, został sprzedany przemysłowcowi z Białej – Franciszkowi von Strzygowskiemu.
W 1927 r. zamek trafił w ręce dyrektora departamentu MSZ w Warszawie a jednocześnie przyjaciela marszałka Józefa Piłsudskiego, dra Ernesta Habichta, który odrestaurował rezydencję oraz zgromadził w niej dużą kolekcję muzealno-biblioteczną. W zbiorach zamkowych znajdowało się także około 210 zabytków z epoki brązu znalezionych podczas budowy „Kolei Miast Śląskich i Galicyjskich” w 1887 roku na odcinku Bielsko – Cieszyn. W czasie II wojny światowej Niemcy rozgrabili zbiory oraz wyposażenie budynku; urządzili w nim także szpital wojskowy. Zbiory zamkowe zostały rozgrabione i wywiezione w 1942 roku do Landesmuseum w Bytomiu, gdzie uległy po 1945 roku rozproszeniu. Ogołocono również zamek z XVIII i XIX-wiecznych kominków i pieców, z których jeden znajduje się w Muzeum Zamkowym w Pszczynie.
Po wojnie zamek grodziecki został przekazany najpierw Akademii Umiejętności w Krakowie, a latach 1946-2004 upaństwowiony zamek służył naukowcom z Instytutu Zootechnicznego PAN. W 2004 roku zamek zakupił śląskocieszyński przedsiębiorca Michał Bożek, aby przekształcić go w rezydencję, muzeum i ośrodek kulturalno-naukowy.
Obecnie z dawnego wnętrza pozostały resztki oryginalnej boazerii, portale, stropy z profilowanych modrzewiowych belek oraz oryginalne podłogi i okładziny okienne na parterze.
Źródło: wikipedia.pl
