Stary kościół pw. św. Bartłomieja w Gliwicach-Szobiszowicach
A/177/06 z 02/11/1956; 10/03/1960 i 16/04/2006
Opis
Świątynia, potocznie nazywana Starym Kościołem (w celu jej odróżnienia od parafialnego, neogotyckiego kościoła pod tym samym wezwaniem) jest obecnie kościołem rektorskim rzymskokatolickiej parafii pw. św. Bartłomieja, która leży w dekanacie Gliwice Sośnica należącym do diecezji gliwickiej. Do czasu konsekracji nowego kościoła pw. św. Bartłomieja na początku XX w., pełniła jednak funkcję kościoła parafialnego.
Według najstarszych źródeł kościół i parafia powstały około 1232 r. Potwierdzeniem tezy, iż świątynię wzniesiono dzięki zakonowi rycerskiemu Templariuszy jest Czerwony Krzyż Maltański – symbol Zakonu – stanowiący część zachowanej polichromii kościoła. Nie ma jednak żadnych pisemnych dowodów na potwierdzenie tezy o rycerskim rodowodzie świątyni. Utrzymuje się natomiast, że prezbiterium i zakrystia pochodzą z XV w., a nawa i wieża – z XVII w.
Kościół reprezentuje styl gotycki. Prawdopodobnie pełnił niegdyś funkcje obronne, o czym świadczą niektóre elementy jego architektury. Budowla jest murowana, a jej dach został pokryty gontem.
Wewnątrz na uwagę zasługują przede wszystkim ołtarz i ambona, które reprezentują styl barokowy. Wykonane zostały z drewna. Zostały pomalowane w taki sposób, iż imitują charakterystyczny dla barokowego wystroju wnętrz pozłacany marmur. Polichromie na suficie prezbiterium mają prawdopodobnie z XV-wieczny rodowód.
Kościół otoczony jest zabytkowym murem z kamienia.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Wzmianki o parafii i kościele pw. św. Bartłomieja sięgają XIII w. Według najstarszych źródeł kościół i parafia powstały około 1232 r. Swój początek zawdzięczają jakoby zakonowi rycerskiemu Templariuszy, przybyłemu na Śląsk z Moraw. Do parafii Szobiszowice (leżącej w tym czasie poza granicami miasta Gliwice i funkcjonującej jako osobna miejscowość) należały w tym czasie także wioski: Ligota, Żerniki i Szałsza. W 1900 r. część parafii usamodzielniła się i utworzono nową – pw. św. Rodziny.
XIII-wieczny kościół pw. św. Bartłomieja spełniał do 1911 r. funkcję kościoła parafialnego. Był jednak na tyle mały, iż pomimo wyodrębnienia z parafii innej parafii pw. św. Rodziny, nie był on w stanie pomieścić wszystkich wiernych. Zdecydowano się więc na wzniesienia nowej świątyni parafialnej. I tak, po wybudowaniu w latach 1907–1911 nowego, monumentalnego, neogotyckiego kościoła przy ulicy Bernardyńskiej, stary kościół stracił funkcję świątyni parafialnej na jego rzecz.
Nowy kościół, zaprojektowany przez wrocławskiego architekta – Ludwika Schneidera – został konsekrowany w 1911 r. przez kardynała Koppa. Świątynia jest orientowana i posiada neogotycki wystrój wnętrz. Znajdują się w niej potężne 60-głosowe organy Paula Berschdorfa z Nysy, które są największymi w całych Gliwicach. Stanowią one zarazem wspaniały zabytek na skale światową. Ogromna świątynia może pomieścić około 6 000 osób. Kościół posiada wieżę o wysokości 92 m.
Pierwszym prymicjantem w nowym kościele był w czerwcu 1911 r. ks. Józef Ferche – późniejszy biskup pomocniczy we Wrocławiu. W 1931 r. usamodzielniono kolejną parafię pw. św. Jana Chrzciciela w Żernikach, a w 1935 r. wyodrębniono jeszcze jedną samodzielną parafię przy nowo wybudowanym kościele pw. Chrystusa Króla. W 1994 r. erygowano parafię pw. Matki Bożej Kochawińskiej na osiedlu Kopernika w Gliwicach.
Warto dodać, iż przy starym kościele, w latach 1941–1946 funkcjonowała lokalia św. Elżbiety.
Źródło: peuk.fiiz.pl
