Stacja kolejki wąskotorowej Gliwice-Trynek
A/1478/93 z 01.03.1993
Opis
Kolej wąskotorowa w Gliwicach reprezentowała zarówno system transportu przemysłowego, jak i osobowego. Stacja kolejki wąskotorowej Gliwice Śródmieście została otwarta pod koniec XIX w. w celu zwiększenia dostępności transportu wąskotorowego. Obecnie jej resztki można zobaczyć schodząc w dół ul. św. Katarzyny. Z kolei wpisana do rejestru zabytków stacja Gliwice Trynek działała oficjalnie w latach 1899–1994. Posiadała między innymi: lokomotywownię, żuraw wodny, budynek stacyjny, magazyn i wagę wagonową. Stacja ta przez jakiś czas (lata przed II wojną światową) znajdowała się na zelektryfikowanym odcinku z Huty „Gliwice” do Kopalni „Gliwice”. Obecnie na jej terenie znajduje się stacja benzynowa.
Obecnie Górnośląskie Koleje Wąskotorowe na terenie Gliwic w 90% nie istnieją. Został jedynie odcinek Paproć-Stanica przez Rudy Raciborskie.
Źródło: peuki.fiiz.pl
Historia
Kolej wąskotorowa działała na terenie Gliwic jeszcze nie tak dawno temu, aczkolwiek pod koniec swojego istnienia realizowała już jedynie przewozy towarowe. System kolei wąskotorowych funkcjonujących niegdyś na terenie miasta składał się pierwotnie z: kolei zakładowych (zaliczanych do kolei użytku niepublicznego), kolei użytku publicznego oraz kolei miejskich (tramwajów, które początkowo były również wąskotorowe). Pierwsze z nich eksploatowane były wyłącznie na terenie zakładów przemysłowych. Drugie i trzecie służyły ogółowi mieszkańców jako środek transportu.
Historia transportu wąskotorowego na terenie Gliwic zaczęła się już w poł. XIX w. w zakładach przemysłowych. Wąskotorówki wykorzystywane były m.in. przez: Hutę „Gliwice”, Hutę „Huldschinsky” (później „1 Maja”), Kopalnię Węgla Kamiennego „Gliwice” oraz Fabrykę Drutu i Wyrobów z Drutu i stanowiły doskonały system transportu surowców i towarów.
Wąskotorowa kolej użytku publicznego dotarła do Gliwic w 1895 r. Dokładnie 27 grudnia tego roku do użytku oddano linię od Maciejowa Śląskiego przez stację Gliwice Wąskotorowe (położoną równolegle do obecnej ulicy Franciszkańskiej) do stacji Gliwice Zachodnie (przy Hucie „Huldschinsky” w rejonie obecnej ulicy św. Katarzyny). Była ona najbardziej wysuniętą na zachód linią rozbudowanej na całym Górnym Śląsku sieci tzw. kolei fiskalnych. Opisywany tutaj odcinek miał długość 4,55 km, ale został rozbudowany dwa lata później w kierunku zachodnim, aż do Fabryki Drutu i Wyrobów z Drutu. W 1905 r. oddano do użytku połączenie między stacjami Gliwice Wąskotorowe i Gliwice Trynek, którego długość wynosiła ok. 2 km, co przyczyniło się do otwarcia wąskotorowej bocznicy Kopalni „Gliwice”.
Na linii z Maciejowa Śląskiego do Fabryki Drutu i Wyrobów z Drutu oraz na odgałęzieniu w kierunku Trynku prowadzono jedynie ruch towarowy. Dopiero pod koniec funkcjonowania kolei wąskotorowej w latach 1989–1991 czynny był przystanek osobowy Gliwice Śródmieście (położony przy ulicy św. Katarzyny), z którego rozpoczynały bieg pociągi pasażerskie. Natomiast w Trynku w 1899 r. otwarto z kolei stację przeznaczoną przede wszystkim do obsługi ruchu pasażerskiego. Stanowiła ona punkt początkowy linii w kierunku Bojkowa i Rud Wielkich, na której prowadzono intensywny wąskotorowy ruch pociągów pasażerskich. Po II wojnie światowej uruchomiono nawet nowe przystanki osobowe Kopalnia Gliwice (przy kopalni o tej samej nazwie) i Bojków Górny (2 km za stacją w Bojkowie).
Wąskotorowe tramwaje elektryczne w Gliwicach zakończyły swoją działalność w 1928 r. Do 1945 r. funkcjonowała jeszcze wąskotorowa komunikacja pasażerska z Trynku do dworca głównego. Po tym czasie koleje wąskotorowe reprezentowane były tylko przez PKP na trasie z Maciejowa Śląskiego do Fabryki Drutu i Wyrobów z Drutu oraz z Gliwic Wąskotorowych przez Trynek w kierunku Rud i Markowic Raciborskich. W kolejnych latach stopniowo zamykano bocznice małych firm i dużych przedsiębiorstw oraz zmniejszał się ruch pasażerski. Ruch pociągów pasażerskich zawieszono ostatecznie w 1991 r., natomiast pociągi towarowe kursowały jeszcze sporadycznie w 1992 r. Ostatnim reprezentantem kolei wąskotorowych w Gliwicach była sieć kolei zakładowych na terenie Huty „1 Maja” (później „Gliwice”).
Źródło: peuk.fiiz.pl
