Poczta Główna w Gliwicach
1372/88 z 27/09/1988
Opis
Piękna, monumentalna budowla, wzniesiona na siedzibę Poczty Polskiej na pocz. XX w., jest jednym z najbardziej charakterystycznych budynków na terenie całego województwa. Z uwagi na swoją zróżnicowaną bryłę architektoniczną oraz interesującą dekorację elewacji obiekt jest prawnie chroniony. Od momentu swojego powstania, budowla nie zmieniła ani swojego przeznaczenia (nadal znajduje się w niej Urząd Pocztowy), ani też wyglądu zewnętrznego. Wewnątrz natomiast do dnia dzisiejszego zachowało się oryginalne oświetlenie hali głównej, będącej jednocześnie wewnętrznym dziedzińcem, a także wystrój klatek schodowych i odrestaurowanej z dużą dbałością o szczegóły sali na najwyższej kondygnacji.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Utworzona w 1815 r. poczta Królestwa Polskiego była kontynuatorką dobrych tradycji Poczty Polskiej z czasów stanisławowskich. Rozwijała się szybko i prężnie, w związku z czym zaliczana była do najlepiej zorganizowanych instytucji Królestwa.
Transport listów, przesyłek i osób odbywał się za pomocą kilku rodzajów poczt: poczt pieszych, konnych, wózkowych, nadzwyczajnych poczt listowych (sztafet) i ekstrapoczt. Poczty piesze kursowały na bocznych traktach i służyły wyłącznie do przesyłania korespondencji i gazet. Na ważniejszych traktach kursowały znacznie szybsze poczty konne i poczty wózkowe jednokonne. W wypadkach wymagających szczególnego pośpiechu uruchamiane były nadzwyczajne poczty listowe, czyli sztafety. Poczty wozowe służyły do transportu osób i do transportów kupieckich.
Dzięki staraniom administracji poczt i poparciu rządu, liczba placówek pocztowych i długość traktów pocztowych ustawicznie wzrastała. W 1866 r. w Królestwie Polskim było 345 placówek pocztowych i ponad 6 280 wiorst traktów pocztowych.
Organizacja poczty w Królestwie Polskim uległa zmianie po wybuchu powstania listopadowego, kiedy to została ona podporządkowana wydziałowi cywilnemu Rządu Tymczasowego, a następnie wydziałowi administracji i policji Rządu Narodowego. W 1851 r. Dyrekcja Poczt Królestwa Polskiego została podporządkowana Głównemu Zarządowi Pocztowemu Cesarstwa. Dzięki staraniom Namiestnika i Rady Administracyjnej, utworzony wówczas XIII Okręg Pocztowy dostał się w 1858 r. bezpośrednio pod ich zwierzchnictwo, a w 1862 r. uniezależnił się zupełnie od kierownictwa rosyjskiego Departamentu Pocztowego.
Po upadku powstania styczniowego w 1863 r. rząd rosyjski ponownie odebrał Poczcie Polskiej autonomię. W 1867 r. podporządkowano na stałe poczty w Królestwie Polskim, Głównemu Zarządowi Poczt w Petersburgu jako Okręg Pocztowy Zachodni. Od tej pory polska poczta została poddana całkowicie obcej władzy. W 1912 r. w Królestwie Polskim czynnych było 770 placówek pocztowych (urzędy, oddziały i stacje) i 1 489 skrzynek pocztowych. Wszystkie one w okresie I wojny światowej zostały poddane władzy okupanta. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości najważniejszym zadaniem w zakresie działalności Poczty Polskiej stało się jej zjednoczenie i scalenie po wyzwoleniu spod trzech różnych zaborów. Zadania tego podjęło się powołane w 1919 r. dekretem Naczelnika Państwa Ministerstwo Poczt i Telegrafów. Wraz z jego działalnością, rozpoczął się nowy rozdział w historii polskiej poczty, który, poza okresem II wojny światowej, trwa aż po dziś dzień.
Wiek XIX zapisał w historii Gliwic jako okres dobrej prosperity. Znajdujące się pod panowaniem austriacko-pruskim miasto w pełni korzystało ze zdobyczy wielkiej rewolucji przemysłowej. Pod koniec XIX w. zdecydowano się na zakup ziemi pod wybudowanie okazałego budynku pocztowego. Budowa Poczty Głównej była – jak na ówczesne czasy – przedsięwzięciem ogromnym. Dla zobrazowania tego faktu wystarczy przytoczyć kilka liczb:
- łączna cena za grunt wyniosła 428 tys. marek;
- przy budowie użyto 1,75 mln cegieł;
- całkowity koszt budowy pochłonął 540 tys. marek.
6 lipca 1906 r., po trzech latach budowy, miało miejsce uroczyste oddanie budynku do użytku. Rok później na Poczcie Głównej pojawił się również urząd telegraficzny. Gliwicka Poczta szybko się rozwijała i wprowadzała nowinki techniczne do swoich usług. By skrócić niekończące się kolejki do okienek, w 1910 r. zainstalowano maszynę do wydawania znaczków. Na tym postęp się nie kończył. W 1925 r. wprowadzono rewolucyjną nowość – pocztę lotniczą, dzięki której większość listów docierała do adresata w ciągu kilku godzin (w większych miastach) lub najpóźniej następnego dnia. Popyt na usługi pocztowe rósł. W 1933 r. z Gliwic wysłano 80 tys. życzeń noworocznych i 19 tys. paczek świątecznych, a roznoszeniem korespondencji zajmowało się aż 61 listonoszy.
Źródło: peuk.fiiz.pl
