Opis
Park Kultury i Wypoczynku – las komunalny o charakterze naturalnym w Gliwicach, położony na terenie dzielnicy Zatorze, założony w XVII wieku. Należy do leśnego Pasa Ochronnego GOP. Według Waloryzacji przyrodniczej Gliwic park jest obszarem przyrodniczo cennym zwłaszcza dla ornitofauny i proponowane jest objęcie go ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu.
Nazwa las miejski (niem. Stadtwald) pojawia się już na mapie z 1812 roku. Nazwę Stadtwald nosiła też cała dzisiejsza dzielnica Zatorze. Wytyczona w 1904 roku ulica Okrzei nosił nazwę Stadtwaldstraße.
Po 1945 roku została ustanowiona nazwa Park Kultury i Wypoczynku. Pełna nazwa to Park Kultury i Wypoczynku dla miast Gliwice-Zabrze, skrótowo Park Gliwice-Zabrze. Od 1992 roku jest to również Las Komunalny. Inne nazwy to: Las Żorek (Siorek), Park Leśny i Lasek Chorzowski.
Park znajduje się we wschodniej części Gliwic. Jego granice wyznaczają:
- Od zachodu: Cmentarz Lipowy i Nowy cmentarz żydowski
- Od południa: ulice Brzozowa i Chorzowska
- Od północnego wschodu: Aleja Jana Nowaka-Jeziorańskiego
- Od północy: pola uprawne
Przy ulicy Karola Szymanowskiego przecinającej park znajdują się ruiny fundamentów, które najprawdopodobniej są pozostałościami niemieckiego magazynu amunicji.
W obrębie parku znajduje się siedem wzniesień o wysokości do kilkunastu metrów, będących pozostałością po kulochwytach dawnej strzelnicy. Przez park przebiegają przydrożne rowy melioracyjne. Park przecięty jest też ścieżką dydaktyczną z kilkunastoma tablicami przedstawiającymi najczęściej występujące gatunki drzew w parku. Ścieżka ma 975 m długości i przebiega pomiędzy placem zabaw przy ul. Brzozowej i placem zabaw przy ul. Horsta Bienka.
Powierzchnia:
- 1865 – 1612 mórg (ok. 412 ha),
- 1885 – 1608 mórg (411 ha),
- 1931 – 350 ha,
- po 1945 – 364 ha,
- 2008 – ok. 224 ha,
- 2010 – 197,6 ha.
Dominują drzewa liściaste (głównie buki i dęby – ich siedliska tu dominują), ale gdzieniegdzie są też obecne gatunki iglaste. Na terenie parku przeprowadza się cięcia sanitarne drzew. Na niewielkich powierzchniach zachowały się starsze drzewostany, dominują lasy ze sztucznego odnowienia. Kształtują się w obrębie tego lasu siedliska grądów, borów mieszanych oraz fragmenty łęgów i wilgotnych borów trzcinnikowych. W XIX wieku w lesie miejskim występowały buki, wierzby białe, olchy, jesiony, klony, kasztanowce, robinie akacjowe, sosny, modrzewie, miłorząb i dęby. Na jego terenie istniał drzewostan bukowy i iglasty z przewagą sosny. Współcześnie w lesie sadzonych jest około 20 tys. drzew rocznie w celu skompensowania wycinki drzew osiągających wiek rębności, przebudowy drzewostanów oraz uzupełniania ubytków wycinanych podczas cięć sanitarnych. W 2008 roku wycięto w nim 2443 drzew, a posadzono 23 855 sadzonek.
W gliwickim lesie można spotkać sarny, zające i dziki. W 1912 roku na terenie lasu miejskiego została po raz pierwszy znaleziona ćma z gatunku Alcis repandata. Na drzewach znajduje się ponad 300 budek dla ptaków, które w 2007 roku zajęło 200 ptaków (sikorki, kowaliki, muchołówki, pleszki i pełzacze), ale także wiewiórki i myszy.
Źródło: wikipedia.pl
Historia
Pierwsze wzmianki o lesie na tym terenie pochodzą ze średniowiecza, ale nie należał wtedy do Gliwic. Początek parku koło ulicy Chorzowskiej sięga XVII wieku, z którego pochodzi kronika miasta wspominająca o lasach komunalnych.
Las na tym terenie jest zaznaczony na mapie z 1736 roku.
Archiwum rejencji opolskiej z lat 1814-17 wspomina, że lasy miejskie Gliwic składały się z trzech obwodów: Siorek, Stary Las i las Żernicki.
W latach 1810-1910 populacja Gliwic wzrosła 22-krotnie (1810: 2 990, 1910: 66 981), a miasto wchłaniało tereny podmiejskie. Dzielnica Zatorze powstała na początku XX wieku. W drugiej połowie XIX wieku rozwój Gliwic oparto o koncepcję „miasta-ogrodu” – rejony zamieszkane miały być usytuowane wśród zieleni. Istotną rolę w tych planach odgrywała Palmiarnia Miejska i Las Miejski.
W końcu XIX wieku dzięki zameczkowi leśnemu ten teren leśny stał się bardziej popularny. W 1864 roku miasto sprzedało część lasu o powierzchni 206 mórg za 25 000 talarów, a 8 listopada 1866 roku miasto sprzedało kolei 62 morgi lasu miejskiego za 4650 talarów. 7 grudnia 1868 roku huraganowy wiatr zniszczył dużą połać lasu, około 800 drzew. 19 kwietnia 1903 roku wiatr powalił 2000 drzew. 3 i 18 lipca 1905 roku doszło do pożarów w miejskim lesie. 2 lipca 1909 roku na terenie lasu odbyły się X Niemieckie Igrzyska Młodzieży, w których rywalizowały 254 szkoły z całych Niemiec. Szacuje się, że w igrzyskach uczestniczyło 50 tysięcy osób. W 1910 roku przy Zameczku Leśnym powstał prowizoryczny pas startowy, na którym rozegrano wyścig motocyklowy.
W czasie II wojny światowej w pomieszczeniach Zameczku Leśnego była skoszarowana część robotników przymusowych pracujących w pobliskiej parowozowni. Na terenie lasku prawdopodobnie istniał niemiecki magazyn amunicji. Po wojnie zdetonowano tu znalezioną amunicję. Na tym terenie też polskie wojsko niszczyło konfiskowaną broń oraz detonowało niewybuchy z innych części kraju.
Po 1945 roku park miał 364 ha, a Zameczek Leśny odwiedzało od 15 do 20 tys. osób. W 1954 roku powołano komitet budowy Parku Kultury i Wypoczynku. W 1970 roku przez środek parku przeprowadzono Szlak Husarii Polskiej.
Pierwsze plany powojenne zagospodarowania tych terenów to lata 1992-2001, a następne w latach 2002-2012. 1 listopada 2004 roku kosztem 5,17 ha lasu, czyli 2,5% jego powierzchni powiększono Cmentarz Lipowy. Zostawiono w tym miejscu 55 drzew iglastych i 2540 krzewów iglastych i liściastych. 2 maja 2012 roku doszło w parku do pożaru, w którym spłonęło kilkaset metrów kwadratowych podszytu.
Źródło: wikipedia.pl
