Kościół pw. św. Barbary w Gliwicach
A/1626/96 z 29.03.1996
Opis
Kościół pw. św. Barbary w Gliwicach jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii wojskowej pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie diecezji gliwickiej.
Kościół jest trójnawowy, z prostokątnym prezbiterium zamkniętym od północy absydą. Drewniane empory są wsparte na kamiennych filarach rozdzielających nawy. We wnętrzu zachowały się pierwotne witraże z XIX w.
Kościół stanowi rzadki w regionie przykład architektury neoromańskiej z wczesnej, przedwilhelmowskiej fazy tego stylu.
Do końca II wojny światowej świątynia administrowana była przez duszpasterstwo protestanckie. W 1936 r. protestanci dobudowali do nowej świątyni prezbiterium. Po zakończeniu II wojny światowej kościół został przekazany duszpasterstwu wojskowemu Wojska Polskiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
W związku z rozwojem wywodzącej się z pogańskiej rodziny z Heliopolis św. Barbary na Ziemi Śląskiej (przełom XV/XVI w.) wybudowano około 1482 r. kaplicę ku jej czci, a następnie kościółek. Patronka górników, żołnierzy, architektów, cieśli, dzwonników, flisaków, hutników, kamieniarzy, kowali, ludwisarzy, strażników i więźniów, orędowniczka w czasie burzy i pożarów, uznawana ponadto jako patronka dobrej śmierci, opiekowała się więc kościołem od czasów jego powstania.
Po przejściu w 1742 r. Gliwic z pozostałą częścią Dolnego Śląska pod panowanie pruskie, nastąpił napływ ludności protestanckiej do miasta.
Kościół Ewangelicko-Augsburski wziął swój początek w czasach reformacji w XVI w. za sprawą działalności Marcina Lutra, którego poglądy stosunkowo szybko dotarły również do Polski. Najpierw w Wielkopolsce, na Mazurach i na Śląsku stopniowo zaczęły powstawać ewangelickie parafie. Pomimo niechęci czy wrogości ze strony króla, reformacja znajdowała coraz więcej zwolenników. Ciężkie doświadczenia luteranom na ziemiach polskich przyniosła kontrreformacja w XVII i XVIII w. Ewangelicy byli wówczas pozbawiani kościołów, szkół, konfiskowano im Biblie, postylle i inną literaturę religijną. Później na terenach pod władzą cara rosyjskiego i króla pruskiego powstały nowe parafie założone przez kolonistów niemieckich, którzy szukali lepszych warunków życia dla siebie i swoich rodzin. Po II wojnie światowej Kościół Ewangelicko-Augsburski nabrał cech diaspory. Ewangelickie parafie rozproszone są po całym kraju. Wyjątek stanowi Śląsk Cieszyński, gdzie mieszka niemal połowa ewangelików w Polsce.
W 1805 r. ówczesna kuria wrocławska została zmuszona przez władze państwowe do zezwolenia na wspólne używanie kościoła pw. św. Barbary przez katolików i protestantów. Dzięki naciskom protestantów, dziesięć lat później gmina protestancka przejęła całkowicie kościół pw. św. Barbary.
W 1855 r. położono kamień węgielny pod nowy kościół protestancki. W miejscu, gdzie znajdował się ołtarz rozebranego dawnego kościółka św. Barbary postawiono pomnik z kamienia.
Kościół wzniesiony został w latach 1855–1859 przez miejscową parafię ewangelicką wg projektu berlińskiego architekta dworskiego Stillera z 1853 r. Uroczyste poświęcenie nastąpiło 1 listopada 1859 r. Podczas budowy wieży wystąpiły poważne problemy konstrukcyjne. Na wysokości 18,3 m odchyliła się ona od pionu o 15 cm. Po zabiegach prostowania osiągnęła poziom 25,3 m. Zwieńczono ją strzelistym hełmem o wysokości 19,2 m, co łącznie dało imponującą wysokość 44,5 m. Obiekt oddano do użytku dopiero w 1863 r.
Po II wojnie światowej kościół pw. św. Barbary przeszedł pod zarząd duszpasterstwa wojskowego (prawomocne przekazanie nastąpiło 26 kwietnia 1949 r.).
Erygowanie parafii nastąpiło 21 stycznia 1993 r. Data odpustu parafialnego przypada 4 grudnia.
Źródło: peuk.fiiz.pl
