Drewniany kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Gilowicach

Nr w rejestrze zabytków:
101/36/60 z 30.12.1960; A-484/87 z 23.02.1987

Opis

Kościół pw. św. Andrzeja, stojący dziś w Gilowicach w powiecie żywieckim, to świątynia, która w dawnych czasach (aż do połowy XVIII w.) znajdowała się we wsi Rychwałd, znanej dziś jako maryjne sanktuarium. Budowę świątyni zakończono w roku 1545, konsekrowana była zaś w 1547 przez bpa Erazma Ciołka. Fundatorem był prawdopodobnie Krzysztof Komorowski. W 1756 przeniesiono ów kościół z Rychwałdu do Gilowic i dostawiono do wieży, która stała tu wcześniej.

Gdy w Rychwałdzie, w 1756 r., wybudowano barokową, murowaną świątynię, stojący tu dotychczas drewniany kościół przeniesiono do Gilowic. Świątynia datowana na rok 1547 na swoim nowym miejscu podlegała przebudowom. Ze względu na jej fatalny stan, w 1895 rozebrano strop i wykonano sklepienie półkoliste oraz pokryto je wraz ze ścianami tynkiem (niedawno odkryto XVII-wieczne malowidła dawnego stropu). W latach 30. Zeszłego stulecia wydłużono nawę i nieco przerobiono całą bryłę nadając jej obecny kształt. Ta orientowana budowla, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, posiada prostokątna nawę oraz węższe od niej, trójbocznie zamknięte prezbiterium z przylegającą do niego kaplicą Serca Pana Jezusa oraz zakrystią. Dach kościoła nad prezbiterium i nawą kryty jest gontem oraz zwieńczony sygnaturką z cebulastym hełmem. Od strony zachodniej stoi wieża o konstrukcji słupowej, z nadwieszoną izbicą, którą wieńczy smukły, ostrosłupowy hełm. Całość otoczona jest sobotami. Wnętrze świątyni ma wystrój barokowy oraz klasycystyczny. Znajduje się tu ponadto gotycka rzeźba św. Barbary z pierwszej połowy XVI w., a także chrzcielnica z 1440 roku z herbem Korczak, stanowiącym pamiątkę po rodzie Komorowskich. Na uwagę zasługuje fakt, iż tutejszy kościół posiada dwa, XVI wieczne dzwony, (najstarsze w okolicy) które udało się - dzięki interwencji krakowskich konserwatorów - uchronić przed skonfiskowaniem przez władze austriackie w czasie I wojny światowej. Gilowicka świątynia znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej. Obok kościoła znajduje się pomnik mieszkańców poległych w czasie I wojny. Natomiast na cmentarzu (po drugiej stronie drogi prowadzącej przez wieś) spoczywa m.in. Stanisław Pyjas, student i opozycjonista, zamordowany w Krakowie przez SB w 1977 roku. Miejscowość Gilowice jest punktem wyjścia dla nieznakowanych tras wiodących w Beskid Mały oraz Pasmo Pewelskie Beskidu Makowskiego.

Źródło: slaskie.travel

Historia

Pierwszy kościół w Gilowicach wzmiankowany był w spisie świętopietrza w latach 1325–1327. W 1757 r. została tutaj przeniesiona pochodząca z I poł. XVI w. świątynia z pobliskiego Rychwałdu. Wówczas stary gilowicki drewniany kościół przeniesiono do Rychwałdu. W nowym miejscu kościół stanął bez wieży, która – jako obiekt wolnostojący – została dobudowana w późniejszym okresie. Całością prac przy przeniesieniu i montażu kościoła kierował miejscowy cieśla Marek Luber.  

W II poł. XIX w. przebudowano sklepienie kościoła na łukowe-pozorne kołyskowe. Starą polichromię niestety zatynkowano. W latach 1902–1906 przy pomocy miejscowych rzemieślników dokonano renowacji wyposażenia kościoła (ołtarz główny, ołtarze boczne, konfesjonały), oraz podmurowania butwiejących belek.  W 1912 r. pokryto dach eternitem, by w dwa lata później na kategoryczne żądanie konserwatora zabytków z Krakowa powrócić na nowo do pokrycia dachu gontami. Przy tej okazji przebudowano wejście do kościoła, nad którym usytuowano specjalną wnękę do wygłaszania kazań. Wyremontowano także drewnianą podłogę w kościele zastąpioną w 1917 r. płytkami ceramicznymi. Wokół kościoła podniesiono i poszerzono soboty, zaś od strony południowej dobudowano babiniec, wyburzony w 1933 r.

W 1917 r. kościół został wymalowany przez Józefa Stopę z Makowa Podhalańskiego. W czasie I wojny światowej urząd konserwatorski w Krakowie uchronił zabytkowe dzwony przed ich konfiskatą przez władze austriackie na cele wojenne, w związku z czym gilowicki kościół posiada dwa najstarsze w okolicy dzwony: Andrzej z 1535 r. i Jan z 1584 r.

Do 1881 r. Gilowice były ekskurendą parafii w Rychwałdzie. Tutejszą parafię erygowano przy kościele pw. św. Andrzeja w 1925 r.

Źródło: peuk.fiiz.pl

Data powstania obiektu: 1545 r.

Dane teleadresowe

Krakowska 121
34-322 Gilowice
Tel.: (33) 865 30 10
place
49.712791, 19.307045 Skopiowano do schowka
N49º42'46.048", E19º18'25.362" Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Architektura drewniana
Parking
Możliwość zwiedzania
Ogólnodostępny
Wstęp bezpłatny

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.