Kościół pw. św. Jakuba w Dąbrowie Zielonej
Łd 198-X-8 z 24.08.1948; 219/67 z 27.12.1967; 191/78 z 09.01.1978
Opis
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która znajduje się na terenie dekanatu Olsztyn należącego do archidiecezji częstochowskiej, a która została erygowana w XIII w.
Zabytkowa świątynia powstała w dwóch etapach: w XVI i XX w. Pierwotny renesansowy kościół wzniesiono w II poł. XVI w. z fundacji kanonika krakowskiego Stanisława Dąbrowskiego. Świątynia ta była budowlą orientowaną, z pojedynczą, masywną wieżą po stronie zachodniej (wieża na planie kwadratu, w najwyższej kondygnacji ośmioboczna) oraz półkolistą apsydą, zamykającą prezbiterium od wschodu. Przed 1787 r. poddana została restauracji.
Nowy korpus kościoła powstał w latach 1908–1911 i został on usytuowany prostopadle do korpusu starszej budowli renesansowej. Dawny kościół został w ten sposób przekształcony w nawę poprzeczną (transept) i część prezbiterium rozbudowanej świątyni.
Nowszy korpus kościoła posiada dwuwieżową fasadę po stronie północnej. Nad skrzyżowaniem starszego i nowszego korpusu świątyni wznosi się kopuła z latarnią, wsparta na wysokim bębnie.
Wnętrze starszej części świątyni nakryte jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Na sklepieniach oraz wewnątrz kopuły na wysokim bębnie z latarnią ustawionej na skrzyżowaniu nawy i transeptu zachowała się polichromia z XVIII w. W kościele zachowały się także renesansowe portale i nagrobki z ok. 1600 r. oraz kamienna ambona. Wewnątrz znajdują się dwa rokokowe ołtarze z 1776 r., chrzcielnica z 1778 r., a nad nią płaskorzeźba Chrztu Chrystusa z II poł. XVIII w.
Nad dawnym wejściem do świątyni zachowała się tarcza z herbami Poraj, Pobóg i Nowina oraz literami S.D.
Kościół jest częściowo otoczony murem z dziewięcioma kaplicami ze stacjami Drogi Krzyżowej z ok. 1756 r., które remontowano w 1844 r. i 1866 r.
W skład zespołu kościoła parafialnego wchodzi również murowana plebania z ok. 1840 r., przebudowana na początku XX w.
Źódło: peuk.fiiz.pl
Historia
Historia parafii pw. św. Jakuba Apostoła rozpoczęła się prawdopodobnie już w XIII w. Na pewno istniała ona już w 1441 r. Jej granice aż do 1953 r. nie ulegały zmianom, co zdarzało się stosunkowo rzadko.
Pierwszym kościołem parafialnym był modrzewiowy kościółek wzniesiony z fundacji wojewody łęczyckiego Spytniewa, w 1248 r. Dotrwał on do 1554 r., kiedy to został rozebrany. Wówczas postawiono nową świątynię, z fundacji kanonika krakowskiego i jednocześnie miejscowego proboszcza – ks. Stanisława Dąbrowskiego. Budowa nowego obiektu sakralnego zakończyła się prawdopodobnie ok. 1570 r., kiedy to został on konsekrowany przez sufragana gnieźnieńskiego, ks. biskupa Stanisława Fałęckiego. Staraniem ks. Stanisława Uszczewskiego kościół ten wyremontowano w 1787 r.
Kosztem parafian i właścicielki Dąbrowy Zielonej – Anny Scheinblerowej oraz staraniem ks. Ryszarda Jasieńskiego – w latach 1908–1911 wzniesiono nowy korpus kościoła, ze starego czyniąc transept i część prezbiterium. Konsekracja nowej świątyni miała miejsce 27 czerwca 1911 r., a dokonał jej biskup włocławski ks. Stanisław Zdzitowiecki.
W 1949 r., staraniem ks. Feliksa Greli, przeprowadzono gruntowny remont kościoła, a w 1951 r. ufundowano nowy ołtarz główny z marmuru. W 1952 r. udało się świątynię zelektryfikować i odnowić jej wnętrze. W latach 1986–1990 zbudowano, staraniem ks. Honorata Nowaka, kościół filialny w Olbrachcicach-Ulesiu, który konsekrował w maju 1991 r. ks. biskup Stanisław Nowak. W latach 1993–1994 przeprowadzono generalny remont zewnętrzny kościoła parafialnego, połączony z malowaniem całej jego elewacji. W 1995 r. zbudowano nowy ołtarz marmurowy. W latach 1996–1998 ks. H. Nowak wybudował okazałą plebanię poświęconą przez ks. arcybiskupa Stanisława Nowaka. W Jubileuszowym Roku 2000 wykonano renowację prezbiterium kościoła.
Źódło: peuk.fiiz.pl