Atrakcje turystyczne Śląska

Wznosi się po zachodniej stronie Bazyliki, na osi jej głównej nawy i jest jedną z wyższych wież kościelnych w Polsce. Została wybudowana na tym miejscu w latach 1617–1625 na bazie średniowiecznej studni, którą zasypano i nakryto sklepieniem. W swej historii była wielokrotnie niszczona, m.in. przez pożary, a następnie odbudowywana, przekształcana i restaurowana w następujących latach: 1655, 1703-1714, 1799, 1825, 1841, 1850, 1856 i 1895. Pierwotnie wieża składała się z sześciokondygnacyjnej części ceglanej i trójkondygnacyjnej części drewnianej, obitej blachą miedzianą. W obecnej postaci pochodzi z lat 1901–1906, kiedy to została nadbudowana część na miejscu spalonej po pożarze 15 sierpnia 1900 konstrukcji drewnianej i podwyższona o 17 m do wysokości 106,30 m oraz zastąpiona częścią stalową. Pożar wybuchł w nocy z 14 na 15 sierpnia, kiedy to na skutek nieostrożności i niefrasobliwości organizacji uroczystości Wniebowzięcia NMP, z oświetlonej wieży wystrzelono kolorowe, ogniowe fajerwerki. Około godz. 23:00 silny podmuch wiatru spowodował od nich zaprószenie ognia w drewnianej części górnych kondygnacji hełmu wieży i całkowite zniszczenie tej części konstrukcji. W wyniku pożaru poza zniszczeniami samej wieży, zostały uszkodzone (na skutek spadających wypalonych odłamków) dachy Pokoi Królewskich, kruchty i Kaplicy św. Antoniego Padewskiego. Kilka dni po pożarze 24 sierpnia powołano komisję odbudowy wieży z udziałem m.in. architektów Stefana Szyllera i Józefa Piusa Dziekońskiego, która postanowiła ją odbudować przy użyciu trwalszych materiałów: kamienia i stali oraz uzyskaniu zgody władz carskich. Wstępny kosztorys opiewał na sumę 157 tys. rubli, który ostatecznie wyniósł 159 tys. rubli. W wyniku ekspertyzy popożarowej rozebrano cztery ceglane górne kondygnacje wieży oraz wzmocniono betonem i pogłębiono do głębokości 9 m istniejące fundamenty. Odbudowa wymagała również założenia deskowego rusztowania na całej konstrukcji. 12 sierpnia 1905 przeor o. Euzebiusz Rejman OSPPE poświęcił krzyż, który zwieńcza wieżę, a w bani hełmu zamknięty został dokument z opisem historii odbudowy. Poświęcenie wieży nastąpiło podczas uroczystości Wniebowzięcia NMP, 15 sierpnia 1906 z udziałem około 300 tys. wiernych.

Jej budowniczowie powtórzyli jej pierwotne formy późnorenesansowe (galeria arkadowa) i barokowe (hełm), rezygnując z odtworzenia gzymsów międzykondygnacyjnych. Na wysokości szczytu kościoła dodano neorenesansową galeryjkę z kamienną balustradą, zwieńczoną kulami na cokolikach. Wieża jest zbudowana z kamienia z użyciem cegły oraz jest obłożona ciosami piaskowca szydłowieckiego, a w górnej trójkondygnacyjnej części hełmu posiada konstrukcję żelazną i ściany z miedzianej blachy. Detale architektoniczne wykuto z granitu, zaś cztery wielkie narożne kolumny czwartej kondygnacji o wysokości 5 m wykonano z polerowanego labradoru szwedzkiego. Swoje harmonijne proporcje wieża zawdzięcza umiejętnemu przez projektantów stopniowaniu mas poszczególnych kondygnacji. Na narożnikach galerii trzeciej kondygnacji umieszczono cztery kamienne figury: św. Pawła Pierwszego Pustelnika, św. Floriana, św. Jadwigę Śląską i św. Kazimierza wykonane przez częstochowskiego rzeźbiarza Władysława Rudlickiego, zaś na balustradzie najwyższej kondygnacji ustawiono cztery miedziane posągi według projektu Piusa Welońskiego, a przedstawiające: św. Augustyna, św. Wojciecha, św. Stanisława oraz papieża Leona XIII. Wieżę zwieńcza iglica z krzyżem, pod którym umieszczono ze złoconego brązu paulińskiego kruka o rozpiętości skrzydeł 1,7 m, z bochenkiem chleba w dziobie. Na początku 1906 na drugiej kondygnacji z czterech jej stron zamontowano tarcze zegara kurantowego z carillonem, 34 dzwonami, na których melodie pieśni maryjnych innych pieśni oraz kolęd grane są mechanicznie dzięki zastosowaniu pozytywkowego automatu, ale można je także wygrywać na specjalnej klawiaturze, które zostały sprowadzone z Malines w Belgii.

Wieża jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających poprzez wejście prowadzące z przejścia z dziedzińca głównego do dziedzińca przed Kaplicę, okólnymi schodami metalowymi biegnącymi wokół jej ścian do dwóch galerii widokowych z kamienną balustradą usytuowanych na około 1/4 i 1/2 jej wysokości. Na szczyt prowadzi łącznie 519 stopni schodów i 36 kondygnacji z usytuowanym na nim balkonikiem, udostępnionym (ze względu na bezpieczeństwo oraz ewentualność dewastacji) tylko obsłudze technicznej. Trzon wieży odchylony jest od pionu o około 78 cm, co odkryto podczas badań przeprowadzonych w 1988. W nocy jest bogato iluminowana.